گونشلی

مقدمه :

به دلیل اهمیت نفت كه یك منبع حیاتی است قراردادهای منعقده نفتی نیز از اهمیت خاصی بر خوردار است، اینكه اكثر قرارداد های نفتی جنبه بین المللی دارد لذا این قرار دادها بویژه با توجه به تحولات سیاسی و اقتصادی در جهان درخور تغییرات و دگرگونی‌هایی بوده است كه هر كدام از جنبه های خاصی  حائز اهمیت و مطالعه می باشد، از بررسی ابتدایی ترین قرار داد های نفتی كه تحت عنوان “امتیاز Concession ” با دولتهای صاحب نفت به امضاء‌  می رسیده تا قرار دادهای متداول امروزی می‌تواند زوایای مختلف این قرار دادها را مشخص نماید، لذا این رساله بر آن است كه به بررسی تطبیقی قرار دادهای بین المللی نفتی ایران با قرار دادهای نفتی سایر كشور ها بپردازد و ابعاد مهم حقوقی آنها را مشخص و مقایسه نماید، به منظور تحقق واقعی این بررسی تطبیقی ابتدائاً بر آن می‌باشم كه به تعریف كلی و سپس بررسی ویژگی های قرار دادهای بین المللی نفتی در كلیه مراحل سه گانه اكتشاف، تولید و بهره برداری بپردازم،‌ در راستای نیل به این مقصود به معرفی و بررسی ویژگیهای اقسام قرار داد های بین المللی نفتی ایران اقدام گردیده و از ابتدایی ترین قرار داد امتیاز نفتی كه معروف به قرار داد  دارسی منعقده به سال ۱۹۰۱ می باشد تا آخرین نوع قرار دادهایی كه هم اكنون درصنعت نفت ایران متداول گشته و به قرار دادهای“بیع متقابل Buy  Back ” موسوم گردیده است را تحلیل نموده لذا بررسی و ارزیابی اینگونه قرار دادهای نفت و گاز از منظر حقوق بین الملل مد نظر قرار گرفته است.

                                                               فهرست مطالب
عنوان                                                                                                            صفحه
مقدمه
فصل اول
كلیات، تعریف

بخش اول: كلیات و مفاهیم ……………………………………………………………………………………………. ۵

مبحث اول) روند تاریخی نفت…………………………………………………………………………………………… ۶

مبحث دوم) اقتصاد و مالكیت نفت…………………………………………………………………………………….. ۱۲

گفتار اول: اقتصاد نفت

گفتار دوم: مالكیت نفت………………………………………………………………………………………………….. ۱۴

بند اول ـ مالكیت نفت از دیدگاه حقوق اسلام

بند دوم ـ مالكیت نفت از دیدگاه حقوق ایران……………………………………………………………………. ۱۵

بند سوم ـ مالكیت نفت از دیدگاه حقوقی كشورهای غرب………………………………………………….. ۱۷

بخش دوم: تعریف و اقسام قراردادهای بین المللی نفت و گاز، وجوه اشتراك و افتراق آنها…… ۱۹

مبحث اول) تعریف

گفتار اول: سیستم‌های حقوقی قراردادهای بین المللی نفت و گاز………………………………………… ۲۰

بند اول ـ سیستم‌های امتیازی ……………………………………………………………………………………….. ۲۱

بند دوم ـ قراردادهای امتیازی نوین……………………………………………………………………………….. ۲۲

بند سوم ـ متن امتیاز نامه ……………………………………………………………………………………………. ۲۵

بند چهارم ـ انواع امتیاز نامه

گفتار دوم: سیستم‌های قراردادی……………………………………………………………………………………. ۳۱

بند اول ـ قراردادهای مشاركت در تولید

بند دوم ـ قراردادهای مشاركت در سرمایه‌گذاری……………………………………………………………. ۳۴

بند سوم ـ قراردادهای خدماتی …………………………………………………………………………………….. ۳۵

مبحث دوم) اقسام قراردادهای بین المللی نفتی ایران، وجوه اشتراك و افتراق آنها ………………. ۳۹

گفتار اول: اقسام

گفتار دوم: وجوه اشتراك و تمایز قراردادهای بین‌المللی نفتی ……………………………………………. ۴۹
فصل دوم

ویژگی‌ها و مكانیزمهای قراردادهای بین المللی نفتی ایران

بخش اول: ویژگیهای قراردادهای اولیه نفتی ایران تا قبل از ملی شدن صنعت نفت ایران ……… ۵۴

مبحث اول) ویژگیهای قرارداد ۱۹۰۱ دارسی

مبحث دوم) ویژگیهای قرارداد ۱۹۳۳ شركت نفت ایران و انگلیس ……………………………………… ۵۹

مبحث سوم) ویژگیهای قرارداد نفتی ایران و شوروی ……………………………………………………… ۶۳

مبحث چهارم) ویژگیهای قرارداد الحاقی گس-‌گلشائیان…………………………………………………….. ۶۴

بخش دوم: ویژگیهای قراردادهای بین‌الملی نفتی ایران پس از ملی شدن صنعت نفت ایران……. ۶۷

مبحث اول) ویژگیهای اصل ملی شدن صنعت نفت ایران

گفتار اول: ویژگیهای قرارداد كنسرسیوم ۱۹۵۴……………………………………………………………….. ۷۰

مبحث دوم) ویژگیهای سایر قراردادها …………………………………………………………………………… ۷۵

گفتار اول: ویژگیهای قراردادهای پنج گانه خلیج فارس

گفتار دوم: ویژگیهای قراردادهای شش گانه……………………………………………………………………. ۷۸

گفتار سوم: ویژگیهای قرارداد فروش و خرید نفت (كنسرسیوم دوم ۱۹۷۳) ………………………. ۸۴

بخش سوم: ویژگیهای قرار دادهای بین المللی نفتی ایران پس از انقلاب اسلامی ایران ………… ۸۷

مبحث اول) تا قبل از اجرای برنامه اول توسعه اقتصادی

مبحث دوم)   پس از اجرای برنامه اول توسعه اقتصادی …………………………………………………. ۸۸

گفتار اول: ویژگیهای تحولات قانونی قراردادهای  نفتی ایران

گفتار دوم: ویژگیهای قراردادهای منعقد شده بیع متقابل……………………………………………………. ۹۲

بخش چهارم: بررسی تحلیلی مكانیسم‌های عملیات اكتشاف، توسعه و بهره‌برداری در قراردادهای

……………….. بین المللی نفتی ایران و مقایسه آن با مكانیسم‌های مشابه جهانی …………………….. ۹۵

مبحث اول) مكانیسم‌های عملیات اكتشاف، توسعه و بهره‌برداری در قراردادهای نفت و گاز ایران

گفتار اول: عملكرد در قالب قراردادهای مشاركت در تولید نفت ایران ………………………………… ۱۰۰

گفتار دوم: عملكرد در قالب قراردادهای انجام خدمت یا پیمانكاری نفت ایران …………………….. ۱۰۵

گفتار سوم: عملكرد در قالب سایر قراردادهای اكتشاف و توسعه و بهره‌برداری نفت ایران …. ۱۰۷

مبحث دوم) مقایسه با مكانیسم‌های مشابه در جهان ………………………………………………………… ۱۱۲

گفتار اول: شیوه توسعه مشركت منابع نفت و گاز ……………………………………………………………. ۱۱۳

گفتار دوم: شیوه تعیین یك مقام مشترك ………………………………………………………………………… ۱۱۴

گفتار سوم: شیوه عملیات به روش Unitization…………………………………………………………….. 115
فصل سوم

…………… قانون حاكم و روش‌های حل اختلافات در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز

بخش اول: قانون حاكم بر قراردادهای بین‌المللی نفتی و شرط ثبات …………………………………… ۱۱۸

مبحث اول) تعیین قانون حاكم و تحولات آن در قراردادهای بین‌المللی نفتی ایران و قیاس با

……………… قراردادهای نفتی كشورهای نفت خیر جهان

مبحث دوم) شرط ثبات و نقش آن در آراء بین‌المللی قضایی ……………………………………………… ۱۳۱

بخش دوم: روش رسیدگی به اختلافات ناشی از سلب مالكیت و ملی كردن …………………………. ۱۴۲

مبحث اول) مفهوم و اقسام سلب مالكیت

گفتار اول: سلب مالكیت و مصادیق آن ……………………………………………………………………………. ۱۴۳

بند اول ـ سلب مالكیت در حالت اضطرار به شرط پرداخت غرامت (ضبط اموال)

بند دوم ـ سلب مالكیت بدون جبران خسارت (مصادره اموال) ………………………………………….. ۱۴۴

گفتار دوم: سلب مالكیت غیرمستقیم و ملی كردن …………………………………………………………….. ۱۴۶

بند اول ـ سلب مالكیت غیر مستقیم

بند دوم ـ ملی كردن موضوع مالكیت ……………………………………………………………………………… ۱۴۷

بند سوم ـ پرداخت غرامت به صاحب امتیاز …………………………………………………………………… ۱۵۰

بند چهارم- آثار حقوقی عمل ملی كردن………………………………………………………………………….. ۱۵۲

مبحث دوم) مراجع حل و فصل اختلافات ناشی از قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز……………… ۱۵۳

گفتار اول: روش رجوع به دادگاه

گفتار دوم: روش سازش ………………………………………………………………………………………………. ۱۵۵

گفتار سوم: روش رجوع به داوری

بند اول ـ حل و فصل اختلافات بین‌المللی نفتی به روش سازش در دعوی سافایر………………… ۱۵۷

بند دوم ـ بررسی تجزیه و تحلیل قانون حاكم به روش رجوع به داوری بین‌المللی

…………… و سازش نفتی طی دو دعاوی خمكو و كنسرسیوم نفتی ۱۹۷۳ ایران

بند سوم- نمونه حل و فصل اختلافات بین المللی نفتی ایران

…………….. به روش رجوع به دادگاه بین‌المللی لاهه و سازش …………………………………… ۱۶۲

فصل چهارم

…………… بررسی تطبیقی برخی شرایط و مقررات حاكم برقراردادهای بین‌المللی نفت و گاز

بخش اول: بررسی تطبیقی «درآمد و فروش نفت» در قراردادهای بین المللی نفت و گاز ………. ۱۶۵

مبحث اول) شرایط مالی در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز

گفتار اول: روش تعیین قیمت نفت …………………………………………………………………. ۱۶۹

گفتار دوم: چگونگی پرداخت حق الامتیاز در قراردادهای نفتی ………………………………………….. ۱۷۳

گفتار سوم: مالیات در قراردادهای بین‌المللی نفتی ……………………………………………………………. ۱۸۰

بند اول ـ نمونه پرداخت مالیات در قرارداد كنسرسیوم ایران ۱۳۳۳…………………………………… ۱۸۳

بند دوم ـ چگونگی پرداخت مالیات در سایر نقاط خاورمیانه……………………………………………… ۱۸۴

بند سوم ـ ادوار سه گانه تقسیم منافع در قراردادهای نفتی تا قبل از انقلاب اسلامی……………. ۱۸۶

مبحث دوم) شرایط غیرمالی در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز ……………………………………… ۱۸۸

گفتار اول: مسئله استرداد تدریجی اراضی در قراردادهای بین‌المللی نفتی……………………………. ۱۹۵

گفتار دوم: مسئله استخدام اتباع كشور طرف قرارداد……………………………………………………….. ۲۰۰

گفتار سوم: مسئله ترك قرارداد یا امتیاز ………………………………………………………………… ۲۰۲

گفتار چهارم: مسئله مباشرت دولت در قراردادهای نفتی ………………………………………………….. ۲۰۶

گفتار پنجم: مسئله حق انتخاب هیئت مدیره شركت نفتی در قراردادهای بین‌المللی نفتی ………… ۲۰۷

مبحث سوم) منافع مخصوص در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز ……………………………………. ۲۱۱

گفتار اول: بررسی منافع مخصوص در قراردادهای نفتی ایران …………………………………………. ۲۱۲

گفتار دوم: چگونگی منافع مخصوص در سایر كشورهای خاورمیانه………………………………….. ۲۱۵

بخش دوم: بررسی تطبیقی نرخ بازگشت سرمایه در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز …………. ۲۲۰

مبحث اول) نرخ بازگشت سرمایه در قراردادهای نفتی «مشاركت در تولید» ……………………….. ۲۲۱

گفتار اول: نرخ بازگشت سرمایه در انواع «قراردادهای مشاركت در تولید كشورهای جهان» .. ۲۲۲

گفتار دوم: نرخ بازگشت سرمایه در «قراردادهای بین‌المللی نفتی

…………….. پیمانكاری خرید خدمات بیع متقابل ایران» …………………………………………….. ۲۲۳

بخش سوم: بررسی قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز جمهوری آذربایجان ………………………… ۲۲۴

مبحث اول) نظام سرمایه‌گذاری در قراردادهای نفتی جمهوری آذربایجان ………………………….. ۲۲۵

مبحث دوم) نفت و گاز فلات قاره جمهوری آذربایجان و سهام شركت سوكار

………………. در «شركت مشاركت در تولید»……………………………………………………. ۲۲۶

ـ نتیجه‌گیری …………………………………………………………………………………………….. ۲۲۹

‍پیوست‌ها ……………………………………………………………………………………………….. ۲۳۵

فهرست منابع و مآخذ …………………………………………………………………………… ۲۴۷

·منابع فـارسی

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………….. ۲۴۹

دانلود فایل