گونشلی

  چكیده تحقیق

 در این تحقیق در ابتدای امر سعی بر آن شده تا معنی و مفهوم محراب در فرهنگهای لغت و همچنین جایگاه آن در ادبیات عرفانی ارائه شود . در مرحله بعد تقسیم بندی های مختلف و نظریاتی كه در مورد ریشه محراب و منشا پیدایش این نقش می باشد مورد بررسی قرار گرفته و در مورد هر كدام توضیحات لازم ارائه شده است ؛ به عنوان مثال در مورد محرابی در اسلام پس از عنوان نظریه ، به موضوعاتی از قبیل محرابهای اولیه ، نقش محراب در مساجد ، مشهورترین محرابهای جهان اسلام ، محراب در معماری اسلامی و … اشاره شده است ؛ و یا در مورد نظریه محراب و مهرابه پس از توضیح ارتباط محراب با مهرابه های آئین مهری ، به توضیح در مورد شكل مهرابه ها ، تمثیل كشتن گاو ، مهرابه های ایران و … پرداخته شده است .

پس از بررسی ارتباط نمكدانهای عشایری ایران با نقش محراب ؛ طرحهای مختلف محرابی را به همراه عكسهای مربوط به آن شرح داده ایم ؛ و در انتها نیز علاه بر بررسی نماد در قالیهای محرابی و جانمازی ، به بررسی چند نمونه از قالیهای محرابی موجود در موزه فرش پرداختیم .

با امید به اینكه تحقیق حاضر مورد توجه قرار بگیرد .

مقدمه و بیان مساله   (۱-۱

طراحی سنتی ایران اساساً پیش از تاریخ یعنی پیش از پیدایش خط – شكل گرفته است .می دانیم كه بشر طراحی را از مرحله غار نشینی آغاز كرده است ، دوره ای كه سنگ ساده و نتراشیده را به عنوان ابزار به كار می برد ، اما انسان این دوره دارای ره آوردهای مهم فرهنگی است كه در نقش پردازی او اثر گذاشته است . همچنین دوره های نوسنگی ، مفرغ تا آهن هر یك برای انسان یا در هر دوره ای انسان برای ما دارای ره آوردهای مشخصی است كه باید شناخته شود ، زیرا در هر یك از دوره ها به حسب وضع اجتماعی و اقتصادی انسان ، دسته ای از نقشها آفریده شده است . گذشته از این ، اعتقادات انسان در هر دوره هم باعث پیدایش نقشه هائی شده است كه باید به آنها پرداخت .

عمده مبانی طراحی سنتی ایران مذهبی است ، اما پیش از رسیدن به آن مبناها باید گفت كه حتی نخستین نقشهائی هم كه انسان كشید ،بنیان مذهبی دارد ؛ یعنی به طور عمده جادوئی است . هر گونه باور به نیروئی بیرون از طبیعت یا ماوراء طبیعت ، بنیانی برای مذهب است ، ولو این كه ما امروز آن گونه باورها را جزو مذهب نشماریم . مثلاً جادوگری كاری كاملاً مذهبی است و اتفاقاً همه نقاشیهای آغازین انسان هم دارای بنیاد جادوئی است ، زیرا از آن جهت نقش گاو وحشی یا گوزن را به دیواره غار كشیده اند كه به آن تیراندازی كنند ، چه انسان باور داشت كه اگر تصویر چیزی را تسخیر كند ، خود آن را هم تسخیر خواهد كرد . جای تیر روی نقاشی های درون غارها اندك نست . نقش كوه ، آب ، رقص مذهبی ، نمادهای آ ب ، گیاه ، حیوان و چهره ، عمده ی دست ساخته های نقش دار كهن – مثل سفال – را انباشته است . حتی بعد ها و در دوره تمدنهای پیشرفته نقشهای مذهبی بر انواع ابزارها و وسائل زندگی انسان دیده می شود . برای مثال تصویر كوزه ای را می بینیم كه از مرو كشف شده است و روی آن آئین سوگ سیاوش ، كه در واقع آئین عزای خدای نباتی است ، دیده می شود . البته نقشهای صرفاً تزئینی هم از زمانهای دور بر ابزارها و وسائل دیده می شود .(۱ )

اصول كلی طرح در قالی ایران

به طور كلی طرحهای قالی در ایران به دو دسته كاملاً مشخص قابل طبقه بندی هستند .

الف ) طرحهای شكسته یا هندسی كه شامل طرحهایی هستند كه از خطوط مستقیم شكسته تشكیل شده اند .

ب  )  طرحهای گردان كه شامل طرحهائی هستند كه از خطوط منحنی قوام گرفته اند .

مضاف براینكه وجود هر دو طرح در یك نقشه قالی محال نبوده ، و در این مواردكه طرحهای شكسته وگردان مشتركاً در طراحی استفاده شده باشند – وجه غالب مورد توجه می باشد .

این تقسیم بندی دارای ویژگی جغرافیایی و یا منطقه ای نیز می باشد به نحوی كه طرحهای شكسته اغلب تداومی است در میان شهرنشینان و كارگاههای شهری . علت این ویژگی نیز مستقیماً مربوط به قابلیت و مهارت طراحان و بافندگان این مناطق می باشد . گذشته از این طبقه بندی كلی كه مطمع نظر در آن خطوط مربوط می شود ؛ طبقه بندی های دیگری نیز در طراحی فرش وجود دارد . از آن جمله طبقه بندی منطقه ای است و آن مربوط به منطقه تولید است كه معمولاً دارای مشخصه های خاص همان مناطق است . برای نمونه فرشهای تركمن مجموعه ای از طرحهای هندسی مربوط به طوایف متعدد تركمن است كه بعنوان سمبل های هر طایفه شناخته شده و در جای دیگر مورد استفاده نیست . از این رو فرش منطقه تركمن و سایر مناطق را به راحتی می توان تمیز داد ؛ یا مثلاً فرشهای بختیاری دارای ویژگیهای مشخصی از طرح هستند كه از طرحهای سایر مناطق قابل شناسایی است . اما این شناسایی در اكثر موارد قطعی نیست . فرش های تبریز و اصفهان غیر از موارد خاص ، ویژگیهای قطعی منطقه ای را دارا نیستند ؛ و یا نمی توان فرش های تولیدی كاشان –اردستان – اردكان – نائین – یزد – كرمان و … را در تمامی موارد از هم تمیز داد . این شرایط خصوصاً امروزه به جهت توسعه ارتباطات و افزایش جابجایی جمعیت و امكانات رونوشت برداری بیشتر بوده و تقریباً به سمتی رفته ایم كه طرح قم با ورامین و ساوه یا تبریز و اصفهان در هم آمیخته شده و خصلت های منطقه ای خود را از دست داده اند . البته این بدان معنی نیست كه دیگر طرحهای منطبق بر ویژگیهای شناخته شده ادوار گذشته تولید نمی گردند . ( ۲ )

با توجه به طبقه بندی كه توسط شركت سهامی فرش صورت گرفته است ؛ نقوش فرشهای ایران در ۱۹ گروه اصلی با زیر مجموعه های آن قرار می گیرد كه در زیر به آن اشاره خواهیم كرد .

فهرست مطالب

فصل اول

مقدمه و بیان مساله   (۱-۱

پیشینه تاریخی تحقیق  (۱-۲

فصل دوم : مواد و روشهای تحقیقفصل دوم : مواد و روشهای تحقیق

۱-۲) نوع و روش تحقیق

۲-۲) فرضیه تحقیق

۳-۲) اهداف تحقیق

فصل سوم : یافته های تحقیق

۱-۳) معانی محراب در فرهنگهای لغت فارسی و عربی

۲-۳) محراب در ادبیات عرفانی

۳-۳)  تقسیم بندی كلی در مورد منشا پیدایش نقوش محرابی

۴-۳)  پوست حیوانات

۵-۳) محرابی در اسلام و رابطۀ آن با مهرابه ها

          ۱-۵-۳) محرابهای اولیه

          ۲-۵-۳) نقش محراب در مساجد و دیگر اماكن مذهبی

          ۳-۵-۳) مشهورترین محرابهای جهان اسلام

          ۴-۵-۳) محراب در معماری اسلامی

          ۶-۳) محراب كلیساها و وجه تشابه و تفاوت آنها با محراب مساجد

۷-۳) محراب در آئین مهری

          ۱-۷-۳) مهرابه در آئین مهر

          ۲-۷-۳) شكل مهرابه ها

          ۳-۷-۳) تمثیل كشتن گاو

          ۴-۷-۳) بررسی نقش غار در آئین میترا

          ۵-۷-۳) مهرابه های ایران

۸-۳) رنگ در محراب

۹-۳) كتیبه های تزئینی محرابها

۱۰-۳) ارتباط نمكدانهای عشایری ایران و نقش محراب و انعكاس نقوش شبیه به آن بر روی انواع تاچه های بختیاری

۱۱-۳ ) قالیهای محرابی

          ۱-۱۱-۳)طرح محرابی ستوندار

          ۲-۱۱-۳) طرح محرابی قندیلی

          ۳-۱۱-۳) طرح محرابی درختی

          ۴-۱۱-۳) طرح محرابی گلدانی

          ۵-۱۱-۳) طرح محرابی دورنما

          ۶-۱۱-۳) طرح سجاده ای (طرح سجاده شاه عباسی)

          ۷-۱۱-۳) تفاوت قالیچه های طرح سجاده ای با قالیچه های سجاده

          ۸-۱۱-۳) طرح محرابی هزار گل (گل و بوته دار)

          ۹-۱۱-۳) طرح محرابی باغی (محرابی چهارباغ)

          ۱۰-۱۱-۳ ) طرح محرابی گنبدی (گنبددار)

          ۱۱-۱۱-۳) طرح محرابی ترنجی (ترنج دار)

          ۱۲-۱۱-۳) طرح محرابی تصویری (تصویردار)

         ۱۳-۱۱-۳) طرح گلدانی حاج خانمی

         ۱۴-۱۱-۳) طرح دو محرابه

         ۱۵-۱۱-۳) طرح سجاده چند محرابه (۳،۵،۷ یا ۹ محراب)

        ۱۲-۳) نمونه هایی از محرابهای مختلف ( عكس )

۱۳-۳) طرح محرابی و سجاده ها در مناطق مختلف

۱۴-۳) محرابی در مناطق مختلف

۱۵-۳ ) نقش ناظم

۱۶-۳ ) نماد در قالی

          ۱-۱۶-۳ ) نماد سرو

          ۲-۱۶-۳ ) نماد شجره الاخضر

۱۷-۳ ) چند نمونه از قالیهای محرابی موزة فرش

  فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته ها

 فصل پنجم : پیشنهاد و جمع بندی

 فصل ششم : فهرست زیر نویسها / منابع و مآخذ

دانلود فایل