پایان نامه آداب معاشرت در قرآن
یازار : amirreza | بؤلوم : تحقیق و مقالات
+0 به یه ن
مقدمه
معاشرت نیكو بستگی به علم و
تعلیم و حلم و تربیت نیكو و عمل صالح ، صبر و تحمل و مهر و محبت و اخلاق
حسنه دارد . آنكه علمش بیشتر و تربیتش نیكو تر است عملش صالح تر است و
مطمئنا از رذائل اخلاقی همچون خشم و شهوت ، بخل و حسادت ، افراط و تفریط و
عصبیت و تكبر و خود بینی به دور است . در این حالت چنین شخصی نه تنها از
سلامت جسم وروان برخوردار است بلكه معاشرانش نیز از این چشمه فیاض بهره
كافی می برند ، و معاشرت با چنین فردی سعادت دو دنیا را به همراه دارد .
از پیامبر ( ص ) روایت شده :
« مومنی كه با مردم می آمیزد و آزار آنها را تحمل می كند در پیشگاه الهی
اجرش بزرگتر است از آن مومنی كه با مردم آمیزش ندارد و بر اذیت آنها صبر
نمی كند . »
درباره معاشرتهای اجتماعی ، حضرت علی ( ع ) در توصیه خود به فرزندشان امام مجتبی ( ع ) چنین فرمود :
« به اتكاء روابط دوستانه و رفاقت صمیمانه ، حق برادرت را ضایع مكن ، چه
در زمینه تضییع حقوق ، روابط دوستی نابود می شود و آنكس كه حقش را تباه
ساختی ، برای تو برادر نخواهد شد . »
روابط افراد با همدیگر در كلیه
سطوح اجتماعی ، باید رفتاری برادرانه و دوستانه باشد همراه با عدل و انصاف ،
تا بقاء و دوام یابد و البته در سایه چنین معاشرتهایی جامعه رو به تكامل و
امنیت و سعادت پیش می رود . البته هرگز نمی توانیم با تمام افراد جامعه
رفتاری برادرانه داشته باشیم مگر اینكه به فرموده خداوند در قرآن كریم گوش
جان دهیم و دستورات ایشان را آمیزه گوش خود نماییم .
كلیات
تبیین موضوع
از آنجایی كه آدمی بالطبع موجودی اجتماعی است و به صورت اجتماعی زندگی می كند و زندگی فردی آن تقریبا امكان پذیر نمی باشد آداب معاشرت و روابط اجتماعی در اسلام دارای اهمیت مضاعفی است و قرآن كتابی است كه برای هدایت بشر آمده لذا در تنظیم روابط بین انسان و خدا ، انسان با طبیعت و انسان با انسانهای دیگر او را یاری می كند و به بیان دستوراتی برای تحسین روابط اجتماعی می پردازد كه این آداب گاهی جنبه حقوقی دارد و گاهی جنبه اخلاقی ما بنا داریم در این رساله آداب معاشرت را مورد بررسی قرار داده ، شأن نزول ، نظرات مفسران و روایاتی كه در بیان آیات آمده است را مورد كنكاش قرار دهیم .
اهمیت و ضرورت موضوع
انسان در همه عرصه ها به روابط و معاشرت با یكدیگر نیازمند است ، اقتصاد ، سیاست و … در برقرری ارتباط در این حوزه ها به معاشرت می پردازد و اكنون سوال اساسی آن است كه چگونه باید این ارتباط انجام بپذیرد از آنجا كه همه در عرصه های مختلف نیازمند به ارتباط و معاشرت هستند و باید این معاشرت و ارتباط بر طبق دستور دین و قرآن باشد و پژوهش در این موضوع ضروری است و اهمیت بسیاری دارد ما در این رساله به این موضوع می پردازیم .
انگیزه انتخاب موضوع
با توجه به اینكه در معاشرتها خیلی از مسائل رعایت نمی شود و از سوی دیگر اسلام به آداب معاشرت صحیح تأكید كرده است ما به بررسی این مساله می پردازیم و امیدواریم كه در رفع مشكلات اجتماع مؤثر باشیم .
پیشینه موضوع
چون معاشرت و ارتباط از آغاز خلقت انسان بین افراد رایج بوده است قرآن به عنوان كتاب هدایت ، در آیات زیادی به آن پرداخته است . همچنین در روایات نبوی هم از آن بحث شده است بدین روی این دو ، منبع مهم برای بررسی مسائل مورد بحث ما شناخته می شوند . در تبیین پیشینه باید نخستین پیشینه ها را در موضوعات مطرح شده در كتب تفاسیر و كتب اخلاقی جستجو نمود كه به تدریج در این مورد كتب مستقلی تألیف یافته است و در دوران اخیر نیز این موضوع بیشتر مورد توجه قرار گرفته است كه می توان به برخی از كتب مستقل در دوران معاصر اشاره نمود . ازجمله : اخلاق معاشرت ( جواد محدثی ) ، اخلاق و معاشرت در اسلام ( علی قائمی )
فهرست
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………. ۱
كلیات…………………………………………………………………………………………………….. ۲
تبیین موضوع …………………………………………………………………………………………… ۲
اهمیت و ضرورت موضوع…………………………………………………………………………… ۲
انگیزه انتخاب موضوع ………………………………………………………………………………… ۲
پیشینه موضوع ………………………………………………………………………………………….. ۳
سؤالات ………………………………………………………………………………………………….. ۳
روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………. ۳
فرضیه ……………………………………………………………………………………………………. ۴
چكیده ……………………………………………………………………………………………………. ۵
فصل اول ………………………………………………………………. ۶
الف : شناخت لغوی …………………………………………………………………………………. ۷
۱- معاشرت ……………………………………………………………………………………………. ۷
۲- روابط………………………………………………………………………………………………… ۹
ب : كاربرد قرآنی ……………………………………………………………………………………. ۱۱
۱- معاشرت ……………………………………………………………………………………………. ۱۱
۲- روابط ……………………………………………………………………………………………….. ۱۲
ج : شناخت حوزه معاشرت انسان ………………………………………………………………. ۱۵
الف : معاشرت اختیاری …………………………………………………………………………….. ۱۵
ب : معاشرت اضطراری ……………………………………………………………………………. ۱۵
الف : معاشرتهای نیك ………………………………………………………………………………. ۱۶
۱- خردمند و كریم ………………………………………………………………………………….. ۱۶
۲- خوش اخلاق ……………………………………………………………………………………… ۱۶
۳- صادقان …………………………………………………………………………………………….. ۱۶
ب : معاشرتهای بد …………………………………………………………………………………… ۱۷
۱- كافران ……………………………………………………………………………………………… ۱۷
۲- استهزاء گران دین ……………………………………………………………………………….. ۱۸
۳- فاسقان ……………………………………………………………………………………………… ۱۸
۴- عصیانگران ………………………………………………………………………………………… ۱۹
چگونگی معاشرت …………………………………………………………………………………… ۱۹
حفظ عزت انسانی در روابط و معاشرت ………………………………………………………. ۲۰
اعتدال در معاشرت ………………………………………………………………………………….. ۲۱
د : هدف از معاشرت ……………………………………………………………………………….. ۲۱
هـ : انواع معاشرت ………………………………………………………………………………….. ۲۲
فصل دوم ………………………………………………………………. ۲۴
بخش اول : آداب معاشرت در حوزه عمومی ………………………………………………… ۲۵
الف : آداب وارد شدن به خانه …………………………………………………………………… ۲۶
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۲۶
استیذان …………………………………………………………………………………………………… ۲۶
امنیت و آزادی در محیط خانه ……………………………………………………………………… ۲۹
كنترل نگاه ………………………………………………………………………………………………. ۳۳
چشمهای بی بها ……………………………………………………………………………………….. ۳۳
۲- آداب سلام و تحیت …………………………………………………………………………… ۳۶
اهمیت سلام نمودن در قرآن ……………………………………………………………………….. ۳۶
اهمیت سلام نمودن در سنت ……………………………………………………………………….. ۳۷
كیفیت سلام وتحیت ………………………………………………………………………………….. ۳۹
فلسفه سلام كردن …………………………………………………………………………………….. ۴۰
آداب فقهی سلام كردن ………………………………………………………………………………. ۴۲
لزوم پاسداری از این سنت اسلامی ………………………………………………………………. ۴۳
۳- آداب غذا خوردن ………………………………………………………………………………. ۴۵
بخش دوم : بررسی معاشرت در حوزه مسلمانان …………………………………………….. ۴۸
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۴۹
بررسی معاشرت مسلمانان از دیدگاه قرآن ………………………………………………………. ۴۹
۱- مسالمت و بخشش ………………………………………………………………………………. ۵۰
۲- فرو بردن خشم و احسان ……………………………………………………………………… ۵۳
۳- دوری از تكبر و فخر فروشی ………………………………………………………………….. ۵۵
۴- پرهیز از بدگویی و عیب جویی ……………………………………………………………….. ۵۶
۵- صداقت …………………………………………………………………………………………….. ۵۹
۶- دوری از تمسخر و گمان بد ……………………………………………………………………. ۵۹
بررسی معاشرت مسلمانان از دیدگاه روایات ……………………………………………………. ۶۳
اعتدال ودوری از حسادت وتملق …………………………………………………………………. ۶۳
حق مسلمان بر مسلمان ………………………………………………………………………………. ۶۵
محبت , مهم ترین عامل در معاشرتها …………………………………………………………….. ۶۶
انفاق مال برای رضای محبوب ……………………………………………………………………… ۷۰
بخش سوم : آداب معاشرت در حوزه خانواده و خویشاوندان …………………………… ۷۳
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۷۴
۱- آداب معاشرت با والدین و فرزندان …………………………………………………………….. ۷۵
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۷۵
الف – آداب معاشرت با والدین …………………………………………………………………… ۷۶
معاشرت با والدین از دیدگاه قرآن ………………………………………………………………… ۷۶
وظایف فرزندان ……………………………………………………………………………………….. ۷۶
دقت فوق العاده در احترام به پدر و مادر ………………………………………………………… ۷۹
احسان به والدین ………………………………………………………………………………………. ۸۰
دعا برای پدر و مادر ………………………………………………………………………………….. ۸۲
معاشرت با والدین از دیدگاه روایات …………………………………………………………….. ۸۵
معاشرت با پدر از دیدگاه روایات …………………………………………………………………. ۸۶
حق پدر بر فرزند ……………………………………………………………………………………… ۸۶
معاشرت با مادر از دیدگاه قرآن ……………………………………………………………………. ۸۷
معاشرت با مادر از دیدگاه روایات ………………………………………………………………… ۸۸
هشدارها در مورد والدین ……………………………………………………………………………. ۸۹
نیكی به والدین در حیات و ممات ………………………………………………………………… ۹۱
افضل اعمال در ارتباط با والدین …………………………………………………………………… ۹۱
اقسام پدران …………………………………………………………………………………………….. ۹۱
پیامبر ( ص ) و حضرت علی ( ع ) دو پدر این امت اسلامی ……………………………. ۹۲
ب – روابط و وظایف متقابل والدین به فرزندان………………………………………………… ۹۵
بررسی وظایف والدین و فرزندان از دیدگاه قرآن ……………………………………………… ۹۵
بررسی وظایف و حق فرزند از دید گاه روایات ………………………………………………. ۹۹
محبت به فرزند ………………………………………………………………………………………… ۹۹
اجرای عدالت ………………………………………………………………………………………….. ۱۰۰
توجه بیشتر به دختر …………………………………………………………………………………… ۱۰۱
ب : آداب معاشرت زوجین ……………………………………………………………………….. ۱۰۲
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۰۲
بررسی معاشرت زوجین از دیدگاه قرآن …………………………………………………………. ۱۰۳
۱- وفاداری به پیمان ازدواج ……………………………………………………………………….. ۱۰۳
۲- مودت و مهربانی و ایجاد آرامش ……………………………………………………………… ۱۰۳
۳- حفظ و پوشانیدن عیوب یكدیگر ……………………………………………………………… ۱۰۶
ادای حقوق یكدیگر …………………………………………………………………………………… ۱۰۷
معاشرت نیكو ………………………………………………………………………………………….. ۱۱۶
هدایت و فضاسازی معنوی …………………………………………………………………………. ۱۱۸
حق همسر در روایات ……………………………………………………………………………….. ۱۱۹
نظر ابن مسكویه رازی درباره معاشرت با همسر ( زوجه ) ………………………………….. ۱۲۰
۳- آداب معاشرت در حوزه خویشاوندان …………………………………………………….. ۱۲۲
بررسی معاشرت در حوزه خویشاوندان از دیدگاه قرآن ………………………………………. ۱۲۳
۱- رعایت تقوای الهی ……………………………………………………………………………….. ۱۲۳
۲- صله رحم …………………………………………………………………………………………… ۱۲۳
۳- احسان ………………………………………………………………………………………………. ۱۲۴
۴- انفاق …………………………………………………………………………………………………. ۱۲۶
معاشرت با خویشاوندان از دیدگاه روایات ………………………………………………………. ۱۲۹
قطع رحم از دیدگاه قرآن ……………………………………………………………………………. ۱۳۰
زیان كاران واقعی ……………………………………………………………………………………… ۱۳۴
اهمیت صله رحم در اسلام…………………………………………………………………………… ۱۳۶
قطه رحم نشانه فسق …………………………………………………………………………………. ۱۳۷
اولو النهی از دیدگاه پیامبر ( ص ) ………………………………………………………………… ۱۳۸
عاقبت قطع از دیدگاه روایات ……………………………………………………………………… ۱۳۹
ائمه معصومین ( ع ) مصداق اولوالارحام ………………………………………………………… ۱۳۹
آداب معاشرت با ارحام هم كیش ………………………………………………………………….. ۱۴۱
۴- آداب معاشرت برادران و خواهران …………………………………………………………. ۱۴۳
انواع نسبت ……………………………………………………………………………………………… ۱۴۳
انواع اخوت …………………………………………………………………………………………….. ۱۴۳
بررسی معاشرت با خواهران و برادران نسبی و رضاعی از دیدگاه روایات ……………….. ۱۴۴
رعایت حقوق خواهران و برادران …………………………………………………………………. ۱۴۴
بخش چهارم : آداب معاشرت در حوزه مرتبطان غیر خویشاوند ………………………… ۱۴۵
الف : معاشرت با همسایگان ………………………………………………………………………. ۱۴۶
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۴۶
معاشرت با همسایگان ………………………………………………………………………………… ۱۴۶
انواع همسایه و حقوق آنها ………………………………………………………………………….. ۱۴۹
حق همسایه از دیدگاه روایات ……………………………………………………………………… ۱۴۹
روابط همسایگان و حقوق آنان بر یكدیگر ………………………………………………………. ۱۵۱
حد همسایگی ………………………………………………………………………………………….. ۱۵۲
عاقبت همسایه آزاری ………………………………………………………………………………… ۱۵۲
رفتار با همسفر ذمی ( صاحب بالجنب ) ………………………………………………………… ۱۵۳
پرهیز از مصاحبت بعضی از هم نشین ها ………………………………………………………… ۱۵۳
۲- معاشرت با دوستان ……………………………………………………………………………… ۱۵۵
آداب معاشرت در حوزه دوستی …………………………………………………………………… ۱۵۵
آیین دوست یابی از نظر دیل كارنگی …………………………………………………………….. ۱۵۸
آیین دوست یابی از دیدگاه قابوسنامه و حكما و بزرگان …………………………………….. ۱۵۹
لقمان حكیم و وصیت او به پسرش پیرامون دوستی …………………………………………… ۱۶۰
صفات و ویژگیهای دوست خوب در اسلام …………………………………………………….. ۱۶۰
آداب رفاقت ……………………………………………………………………………………………. ۱۶۴
۳- معاشرت با معلمان و مربیان …………………………………………………………………… ۱۶۶
معاشرت با مربی از دیدگاه قرآن …………………………………………………………………… ۱۶۶
معاشرت با مربی از دیدگاه روایات ……………………………………………………………….. ۱۶۸
لزوم دقت در انتخاب استاد …………………………………………………………………………. ۱۶۹
۴- معاشرت با مومنان و برادران دینی ………………………………………………………….. ۱۷۱
الف – اصلاح بین مردم و عدالت ورزی ………………………………………………………… ۱۷۱
ب- اخوت و تقوی …………………………………………………………………………………… ۱۷۳
د- برآوردن نیازهای مومنان …………………………………………………………………………. ۱۸۱
۵- معاشرت با مسئولان و نهادهای اجتماعی ………………………………………………….. ۱۸۴
الف – رعایت حقوق متقابل ………………………………………………………………………… ۱۸۴
ب- حفظ وحدت و نظم عمومی ………………………………………………………………….. ۱۸۵
ج- پیروی از فرمانروایان صالح ……………………………………………………………………. ۱۸۶
د- عدم توجه به گزارش فاسقان …………………………………………………………………… ۱۸۷
رعایت ادب گفتار دربرابر پیامبر ( ص ) …………………………………………………………. ۱۸۹
بخش پنجم : آداب معاشرت در حوزه غیر مسلمانان ……………………………………….. ۱۹۲
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۹۲
اصل عدم تسلط كفار بر مسلمانان …………………………………………………………………. ۱۹۲
انواع كافران …………………………………………………………………………………………….. ۱۹۳
كفار غیر محارب ( غیر جنگنده ) ………………………………………………………………….. ۱۹۳
احسان به كفار غیر حربی ……………………………………………………………………………. ۱۹۴
معاشرت با كافران غیر حربی ( سالم ) …………………………………………………………… ۱۹۴
تعادل در روابط با كافران غیر حربی ……………………………………………………………… ۱۹۶
تعادل در محبت ……………………………………………………………………………………….. ۱۹۶
نهی از دوست داشتن والدین كافر از دیدگاه قرآن …………………………………………….. ۱۹۷
معاشرت با كافر ذمی …………………………………………………………………………………. ۲۰۱
چگونگی معاشرت با اهل ذمه ………………………………………………………………………. ۲۰۵
معاشرت با كافران حربی از دیدگاه قرآن ………………………………………………………… ۲۰۶
مبارزه با كفر ……………………………………………………………………………………………. ۲۰۹
مقاومت درجنگ با كفار ……………………………………………………………………………. ۲۱۰
خلاصه و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………… ۲۱۵
همنوع دوستی ولی نه به هر بها ……………………………………………………………………. ۲۱۵
فصل سوم : جایگاه ، آثار و پیامدهای معاشرت …………………………… ۲۱۷
بخش اول : انسان موجودی اجتماعی …………………………………………………………… ۲۱۸
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. ۲۱۸
آیا انسان بالطبع اجتماعی است …………………………………………………………………….. ۲۱۹
اجتماعی شدن فرد ……………………………………………………………………………………. ۲۲۲
بخش دوم : جایگاه روابط اجتماعی از نظر اسلام …………………………………………… ۲۲۴
بخش سوم : آثار روانشناختی آداب معاشرت ………………………………………………… ۲۲۸
اهمیت گفتار در ارتباطات …………………………………………………………………………… ۲۲۹
الف : تاثیر گفتار ………………………………………………………………………………………. ۲۳۱
ضرورت توجه به سطح مخاطب در گفتار ……………………………………………………….. ۲۳۲
ب : تاثیرات رفتاری ………………………………………………………………………………….. ۲۳۸
عدم افشای « اسرار » یا گفتار بیرون از حد تحمل …………………………………………….. ۲۳۹
انطباق كردار با گفتار شرط اصلی تاثیر گفتار ……………………………………………………. ۲۴۰
نقش معاشرت در برآوردن نیازهای اساسی ……………………………………………………… ۲۴۲
نیاز به محبت …………………………………………………………………………………………… ۲۴۳
نیاز به بستگی و تعلق به گروه ……………………………………………………………………… ۲۴۴
نیاز به بیان و ابراز خود ………………………………………………………………………………. ۲۴۵
نقش معاشرت در رشد اجتماعی …………………………………………………………………… ۲۵۵
نقش معاشرت در توسعه ارتباط با دیگران ………………………………………………………. ۲۵۶
نقش معاشرت در رشد اخلاقی …………………………………………………………………….. ۲۵۷
رشد و توسعه تمایلات به گروهها و موسسات اجتماعی …………………………………….. ۲۵۹
نقش معاشرت در احساس نشاط وسرزندگی ( شادمانی و سرور ) ……………………….. ۲۶۴
خلاصه و نتیجه گیری فصل ……………………………………………………………………….. ۲۶۵
نتیجه رساله …………………………………………………………………………………………….. ۲۶۷
منابع و مأخذ ………………………………………………………………………………………….. ۲۷۰