چكیده رساله
كتاب گلستان سعدی و بهارستان جامی ، باغی است رنگارنگ و تن پوش آن زیبایی های لفظی و معنوی است ، كه بر قامت این دو كتاب ، برازنده دوخته شده است . در این رساله سعی بر این است كه این دو كتاب به صورت موشكافانه ، مورد نقد و بررسی قرار گیرد . كه محتوای رساله، به  پنج  بخش اصلی تقسیم شده است كه به ترتیب عبارتند از :
۱-    بررسی انواع نثر پارسی ، ( قرن چهارم  تا  قرن نهم هـ . ق ) در بستر تاریخ ادبیات .
۲-    مقامه چیست ؟ و چگونگی شكل گیری آن در ادب پارسی و ویژگی های مقامه نویسی و به راستی آیا گلستان ، نوعی مقامه می باشد ؟ مقایسه مقامات حمیدی و گلستان سعدی .
۳-    ویژگی های سبكی گلستان سعدی و بهارستان جامی و وجوه اشتراك و افتراق سبكی این دو اثر گرانبهای ادب پارسی .
۴-    بررسی حكایات گلستان و بهارستان ، از لحاظ وجوه اشتراك و افتراق و بررسی ویژگی های سبكی و بلاغی حكایات .
۵-    بررسی آیات و احادیث ، از جهت تاكید مطلب یا بار معنایی و بررسی اشعار عربی از جهت تاكید مطلب یا اشاره شعر ، به آیه و حدیث .
۶-    نتیجه گیری كلی از پایان نامه

پیشگفتار
خدای ، جهان آفرین را سپاس كه به من این لطف عظیم را عنایت كرد ، كه در گلزاری از معرفت و حكمت قدم بگذارم . و هر لحظه كه در این بوستان عشق و محبت ، بیشتر تعمق می كردم ؛ درون خویش ، احساس زایدالوصفی داشتم كه در سرزمینی زاده شده ام كه محبت و عشق به همنوع ، در رگ های اجدادم ، حیات داشته است . و نشان می دهد كه مردم كشورم ، روحشان و كالبد     خاكیشان ، با عشق سرشته شده است . و شاعران و نویسندگان این مرز و بوم ، با نقاشی ماهرانه ی ، با قلم زرین خویش ، بر صفحه دل انسان ها می نگاشتند و نام آنها تا ابد جاودانه می ماند . و خوشبختانه این دو آموزگار بزرگ تعلیم و تربیت ، ادبیات تعلیمی كشورم ، ( سعدی و جامی ) با قلم روان  خویش ، درس دوست داشتن به همنوع ، روی در روی شدن با مشكلات و نهراسیدن از آن ، توكل به         خدا ، مبارزه با پلیدی و زشتی ، روی آوردن به باغ معرفت و دانایی را با فكر و اندیشه جاودانه    خویش ، به ما ملت تمدن ساز ، تقدیم كرده اند . به راستی اگر سعدی نبود ؟ چه بر سر نثر زیبای پارسی می افتاد. هم اكنون زمانی فرا می رسید كه باید در فرهنگ لغات ، واژگان پارسی را جستجو            می كردیم. و از زبان شیرین پارسی جز نامی باقی نمی ماند .
جامی نیز به گردن ادب پارسی ، حق بزرگی دارد اگرچه در بهارستان ، نتوانسته است مانند : سعدی ، به پختگی و كمال دست پیدا كند . ولی به حق در دوره فضل فروشی نویسندگان پارسی ، كه تكّلف و تصنّع را وارد ادبیات كردند . به حق عبدالرحمان جامی ، نیز با سادگی و روانی متن ، به ادبیات پارسی كمك شایان توجهی كرده است . كه در این رساله ، در پنج بخش به مقایسه گلستان و بهارستان پرداخته شده است .
در پایان لازم است از استادان گرامی : جناب آقایان : دكتر رضا اشرف زاده و دكتر محمد فاضلی كمال سپاس و تشكر را داشته باشم كه در این وادی علم و دانش با راهنمایی های و تشویقهای دلسوزانه خویش ، مرا به ادامه كارم دلگرم داشتند . و نكات زیادی از علم و معرفت را از محضر این دو بزرگوار فرا گرفتم . كه همیشه فرا راه زندگیم می باشد . و از محضر استادان : دكتر محمد علوی   مقدم ، دكتر محمود مهدوی ، و دكتر تقی وحیدیان  كامیار نیز كمال تشكر را دارم و بی شك تاثیر این شاگردی و ادب آموزی و شهد شیرین آن برای همیشه در زندگیم باقی خواهد ماند و به آن افتخار    می كنم .

« مقایسه گلستان سعدی و بهارستان جامی »
فهرست مندرجات رساله
۱-    چكیده رساله  ……………………………………………………………………………………………………. ۹
۲-    پیشگفتار ………………………………………………………………………………………………………… ۱۰
بخش اول :      انواع نثر در بستر تاریخ ادبیات ( قرن چهارم تا قرن نهم هـ .ق ) ….. ۱۳-۲۶
۱-    مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. ۱۳-۱۴
۲-    فصل اول                      ۱- چگونگی شكل گیری نثر مرسل اول ………………………………. ۱۵
۲- چگونگی شكل گیری نثر مرسل دوم ………………………………. ۱۵
۳- ویژگیهای نثر مرسل اول و دوم ……………………………………….. ۱۶

۳-    فصل دوم                     ۱- چگونگی شكل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات …………… ۱۷

۲- تقسیم بندی نثر موزون به دو دسته

۳- ویژگی های نثر موزون مرسل  …………………………………………. ۱۸
۴- ویژگی های نثر موزون فنی ……………………………………….. ۱۸-۱۹
۵- دیدگاه نثر نویسان درباره نثر موزون فنی ………………………. ۱۹-۲۰

۴-    فصل سوم                   ۱- نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات………….. ۲۱-۲۲
۲- جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم ……………………………….۲۳
۳- امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی .. ۲۴

۱- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………..۳۰
۲- فصل اول           ۱- بحث لغوی مقامه  …………………………………………………………………………. ۳۱
۲- مقامات در معنی اصطلاحی  …………………………………………………………… ۳۲
۳- ویژگی های مقامه ……………………………………………………………………۳۳-۳۴

۳- فصل دوم           ۱- گلستان و مقامات  …………………………………………………………………….۳۵-۳۷
۲- وجوه اشتراك گلستان با مقامات  ………………………………………………۳۸-۴۰
۳- وجوه اشتراك گلستان با مقامات  « جدال سعدی با مدعی » و « مقدمه كتاب »
۴- وجوه اختلاف گلستان و مقامات   ……………………………………………..۴۱-۴۲

۴- فصل سوم          ۱- مقامات حمیدی  ………………………………………………………………………۴۳-۴۴
۲- ارزش مقامات حمیدی در نثر فارسی   …………………………………………۴۴-۴۵
۳- مقایسه گلستان سعدی و  مقامات حمیدی  ……………………………………۴۶-۴۹

بخش سوم :            مقایسه ویژگی های سبكی گلستان و بهارستان  ………………….. ۵۳-۷۰

۲- فصل اول             ۱-  ویژگی های سبكی گلستان سعدی   …………………………………………..۵۳-۵۷
۲- ویژگی های سبكی بهارستان جامی   …………………………………………..۵۸-۶۰

۳- فصل دوم             مقایسه ویژگی های سبكی گلستان و بهارستان

بخش چهارم :                     مقایسه حكایت های گلستان و بهارستان ………… ۷۳-۱۰۳
۱- مقدمه    ………………………………………………………………………………………………………………۷۳
۲- بررسی بابهای گلستان و بهارستان از لحاظ وجوه اشتراك و افتراق   …………………………..۷۳-۷۴
۳- تشابه موضوع و مفهوم در حكایت اسكندر مقدونی   ……………………………………………..۷۴-۷۵
۴- تقسیم بندی حكایات گلستان و بهارستان               ۱- در سیرت پادشاهان …………………….. ۷۶-۸۴
به شش دسته اصلی از جهت اشتراك و افتراق              ۲- عشق و جوانی  …………………………..۸۵-۹۱
موضوع ،  شیوه سبك و بلاغت                                ۳- در آداب صحبت …………………………۹۲-۹۵
۴- سلامت و سلامتی   …………………………۹۶-۹۸
۵- بخشش و بخشندگی  …………………….۹۹-۱۰۱
۶- قناعت  ……………………………………..۱۰۲-۱۰۳

بخش پنجم :        بررسی آیات ، حدیث و اشعار در گلستان و بهارستان ……….. ۱۰۷-۱۳۴
۱- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۰۷

۲- بررسی آیات قرآنی در گلستان                    ۱- تاكید مطلب   ………………………………….۱۰۸-۱۱۴
۲- بار معنایی  ……………………………………………..۱۱۵

۳- بررسی آیات قرآنی در بهارستان                  ۳- تاكید مطلب  …………………………………..۱۱۶-۱۱۷
۴- بار معنایی  ……………………………………………..۱۱۸

۴- بررسی احادیث گلستان                               ۱- تاكید مطلب   ………………………………….۱۱۹-۱۲۰
۲- بار معنایی  ـــــ

۵- بررسی احادیث بهارستان                           ۳- تاكید مطلب  ……………………………………………۱۲۱
۴- بار معنایی  ـــــ

۶- بررسی اشعار عربی گلستان                       ۱- تاكید مطلب  ……………………………………..۱۲۲-۱۲۹
۲- بار معنایی  ـــــ
۳- اشاره به آیه و حدیث ………………………….. ۱۳۰-۱۳۱

۷- بررسی اشعار عربی بهارستان                    ۱- تاكید مطلب  …………………………………….. ۱۳۲-۱۳۴
۲- بار معنایی  ــــــ
۳- اشاره به آیه و حدیث  ـــــ
۸- نتیجه گیری كلی از پایان نامه ……………………………………………………………………………..۱۳۶-۱۳۷

دانلود فایل

مقدمه و پیشگفتار:
سالهاست كه نام رودكی پیوسته با عنوان «پدر شعر فارسی» و نام نیما یوشیج (علی اسفندیاری) با عنوان «پدر شعر نو فارسی» همراه بوده است و گاه خواننده بدون آنكه علت واقعی این وجه تسمیه را بداند آن را به خاطر سپره و بارها ذكر نموده است.
شاعران بزرگواری كه هر كدام در اعتلای فرهنگ و ادب غنی ایرانی بسیار كوشیده‌اند و تأثیرگذار بوده‌اند و هركدام تحولات بسیار عظیمی را در زمانه و عصر خویش حاصل كرده‌اند.
افراد بسیاری نیز در معرفی آنان و توضیح و گزارش آثارشان گام نهاده‌اند.
در این تحقیق كوشیده شده است تا بین مبانی فكری و سنت شعری این دو شاعر، مقایسه‌ای انجام دهم و در ضمن به علل و دلایلی كه باعث شده است از میان خیل عظیم شاعران و گویندگان فارسی از دیرباز تاكنون این دو را به عنوان پدران‌ شعر فارسی برگزیده‌اند، اشاره نمایم.
به نظر محقق برای یك مقایسه‌ی اصولی و صحیح، نخست باید به بررسی و شناخت جزئیات مطالب مورد قیاس پرداخت و سپس نتیجه‌گیری نمود. البته قابل ذكر است كه اگر بخواهیم یك مقایسه‌ی نسبتاً اصولی انجام دهیم؛ باید با توجه به آنكه تعداد ابیات بر جای مانده از این دو شاعر بسیار از لحاظ كمیت با هم اختلاف دارند و چون تعداد ابیات بر جای مانده از رودكی كمتر از هزار بیت است ولی در مورد نیما یوشیج این تعداد چندین برابر می‌باشد؛ لذا به ذكر پاره‌ای از آنها می‌پردازیم تا بدین وسیله یك توازن تقریباً منطقی بین شمار ابیات این دو شاعر از لحاظ ارزیابی برقرار گردد.
لازم به ذكر است كه در تذكره‌ها و كتب تاریخ ادبیات درباره‌ی شمار اشعار رودكی سخن بسیار گرفته‌اند: برخی آن را متجاوز از یك میلیون بیت می‌دانند و برخی دیگر بر آن‌اند كه ۷۰۰ هزار بیت بوده، و نیز آورده‌اند كه شعر رودكی در صد دفتر گردآوری شده بوده كه بی‌گمان این ارقام مبالغه‌آمیز است. آنچه مسلم است آن است كه رودكی پر شعر بوده و اكنون همان‌طور كه ذكر شد مقدار اندكی از سروده‌های او در دست است.
در این مجموعه تلاش شده است كه با بررسی و تفحص بر روی اكثر آثار و تحقیقاتی كه در باب این دو شاعر شده است و در كنار هم قرار دادن آن مطالب به نتیجه‌ای كه مورد نظر است، دست یافته شود. در باب رودكی و نیما یوشیج تحقیقات و كتب فراوانی به انجام رسیده و تألیف شده است؛ اما آنچه اكنون پس از سالها می‌تواند انگیزه‌ای برای تأمل و تألیفی دوباره در شعر و زندگی این دو شاعر باشد، یكی همان مقایسه‌ی مبانی فكری و سنت شعری این دو است و نیز شاید با این روش پاره‌ای از ابهامات با این روش از میان برداشته شود و دیگر آن كه شاید در كنار هم قرار دادن مطالب به صورت مقایسه‌ای راه تازه‌ای را در نقد و تحلیل اشعار این دو گوینده‌ی شهیر ایرانی به همراه داشته باشد.
مجموعه‌ی حاضر به هر حال كوششی است برای آشنایی و باز آشنایی كه از منابعی بسیار با ارزش در این زمینه مدد جسته است.

نخستین شناسندگان رودكی:
درباره‌ی چند تن از بزرگان ادب و سخن سرایان ایران دشواری بسیار بزرگی كه در پیش ماست این است كه درباره‌ی نام و نسب و تاریخ در گذشت و جزییات زندگی ایشان آگاهی درست و دقیق در كتاب‌های رایج نیست. گویی شهرت ایشان وانتشار فوق‌العاده‌ی آثارشان چنان در میان مردم ایران درگرفته است كه در پی این گونه جزئیات كه درباره‌ی ایشان بسیار اهمیت دارد نرفته‌اند و در حقیقت شهرتشان، زندگیشان را تحت‌الشعاع قرار داده است. چنانكه درباره‌ی فردوسی هنوز مجهولات فراوان در پیش داریم. یكی از آن گویندگان شهیر رودكی است كه زندگی و آثار و افكار او پیوسته در ابهام مانده است و نخستین كسی كه بحث درباره این مرد بزرگ را به جایی رسانده است كه برخی جزییات زندگی او را از زیر پرده استتار روزگار بیرون كشیده مرحوم محمد قزوینی در حواشی چهار مقاله نظامی عروضی است.

فهرست

عنوان                                                                                                                     صفحه

مقدمه و پیشگفتار…………………………………………………………………………………….. ۱

نخستین شناسندگان رودكی………………………………………………………………………. ۴

نخستین شناسندگان نیما یوشیج…………………………………………………………………. ۷

عقاید و افكار رودكی:……………………………………………………………………………….. ۹

۱-   عقاید و افكار حكیمانه و اندرزگویی………………………………………………………. ۹

۲-   رقیق القلب و باهوش بودن رودكی……………………………………………………….. ۱۱

۳-   حس بی‌نیازی……………………………………………………………………………………… ۱۲

۴-   نیكنامی………………………………………………………………………………………………. ۱۲

۵-   مذهبی بودن……………………………………………………………………………………….. ۱۳

عقاید و افكار نیما یوشیج:………………………………………………………………………….. ۱۶

۱-   مهربانی و دلسوز بودن……………………………………………………………………….. ۱۶

۲-   اجتماعی و سیاسی بودن نیما……………………………………………………………….. ۱۸

۳-   پند و اندرزگویی…………………………………………………………………………………. ۲۵

۴-   پایبندی نیما به زادگاه و طبیعت و مظاهر آن………………………………………….. ۲۶

۵-   استواری و پایبندی به عقاید…………………………………………………………………. ۳۰

۶-   اصول عقاید نیما در باب نظم و نثر……………………………………………………….. ۳۰

۷-   عقاید مذهبی نیما…………………………………………………………………………………. ۳۱

معلومات رودكی و بازتاب آن در اشعارش…………………………………………………. ۳۲

۱-   قرآن و حدیث…………………………………………………………………………………….. ۳۶

۲-   اشاره به داستانهای قرآن و اساطیر سامی…………………………………………….. ۳۷

۳-   بهره‌گیری از مضامین شعر عرب و اشاره به سرایندگان آنها………………….. ۳۷

۴-   اشاره به اساطیر ایرانی و داستانهای پهلوانی…………………………………………. ۳۸

۵-   اشارات علمی و فلسفی………………………………………………………………………… ۳۸

معلومات نیما یوشیج و بازتاب آن در اشعار وی………………………………………….. ۳۹

۱- آشنایی و تسلط بر زبان فرانسه……………………………………………………………. ۳۹

۲- یاد‌گیری زبان عربی…………………………………………………………………………….. ۳۹

۳- تسلط بر سبك و اوزان اشعار قدما……………………………………………………….. ۴۰

۴- آشنایی با هنر موسیقی………………………………………………………………………… ۴۰

۵- تدریس زبان فارسی و عربی………………………………………………………………… ۴۱

۶- توانایی بر نویسندگی و داستان نویسی و نمایشنامه نویسی……………………… ۴۱

۷- آشنایی با نقد ادبی………………………………………………………………………………. ۴۲

۸- تسلط بر سبك رمانتیسم و سمبلیسم……………………………………………………… ۴۲

۹- آشنایی نیما با فقه و اصول و حكمت……………………………………………………… ۴۵

رودكی پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن…………………………………………………. ۴۶

نیما پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن………………………………………………………. ۵۳

نكات دستوری و صنایع ادبی در اشعار رودكی ………………………………………….. ۶۰

۱-   ویژگیهای صرفی………………………………………………………………………………… ۶۱

۱-۱) افعال………………………………………………………………………………………………. ۶۱

۲-۱) اسمها ……………………………………………………………………………………………. ۶۲

۳-۱) حروف …………………………………………………………………………………………… ۶۳

- استعمال حروف ربط یا اضافه مركب …………………………………………………….. ۶۴

۴-۱) پیشوندها ……………………………………………………………………………………….. ۶۴

استعمال و حذف به قرینة پیشوند « بـ » تاكیدی…………………………………………… ۶۴

استعمال پیشوند‌های كهن …………………………………………………………………………. ۶۵

استعمال پسوند (ومند) به جای مند ……………………………………………………………. ۶۵

استعمال فراوان كاف تحبیب، تصغیر، تلطیف………………………………………………… ۶۵

ابدال حروف …………………………………………………………………………………………… ۶۶

۲) ساختار نحوی……………………………………………………………………………………… ۶۶

۲-۱) جمله ……………………………………………………………………………………………… ۶۶

۲-۲) ضمایر …………………………………………………………………………………………… ۶۶

۳-۲) تكرار كلمه ……………………………………………………………………………………… ۶۷

نكات دستوری ………………………………………………………………………………………… ۶۸

اضافه تشبیهی ………………………………………………………………………………………… ۶۸

كاربرد دو حرف اضافه برای یك متمم ………………………………………………………. ۶۹

صفت جانشین موصوف …………………………………………………………………………… ۷۰

صفت فاعلی…………………………………………………………………………………………….. ۷۰

صفت بیانی …………………………………………………………………………………………….. ۷۱

صفت مفعولی …………………………………………………………………………………………. ۷۱

بدل ……………………………………………………………………………………………………….. ۷۱

قید شك و تردید ……………………………………………………………………………………… ۷۱

قید تنبیه …………………………………………………………………………………………………. ۷۲

صوت (شبه جمله تأسف) …………………………………………………………………………. ۷۲

ضمیر ملكی ……………………………………………………………………………………………. ۷۲

پسوند دارندگی و اتصاف ………………………………………………………………………… ۷۲

انواع الف ………………………………………………………………………………………………… ۷۲

الف ندا …………………………………………………………………………………………………… ۷۲

الف زاید …………………………………………………………………………………………………. ۷۳

الف تاكید ……………………………………………………………………………………………….. ۷۳

الف اطلاق ………………………………………………………………………………………………. ۷۳

اسم مصدر …………………………………………………………………………………………….. ۷۳

ی مصدری …………………………………………………………………………………………….. ۷۳

فعل دعایی ……………………………………………………………………………………………… ۷۴

جمله معترضه ………………………………………………………………………………………… ۷۴

اضافه استعاری ………………………………………………………………………………………. ۷۴

واو حالیه ……………………………………………………………………………………………….. ۷۴

كه حالیه …………………………………………………………………………………………………. ۷۵

قید حالت ………………………………………………………………………………………………… ۷۵

كاربرد می برای تاكید ……………………………………………………………………………… ۷۵

استفهام تقریری……………………………………………………………………………………….. ۷۵

 حرف ربط برای تسویه……………………………………………………………………………. ۷۵

 نمونه‌‌هایی از صنایع ادبی در اشعار رودكی ……………………………………………… ۷۵

تشبیه …………………………………………………………………………………………………….. ۷۶

استعاره …………………………………………………………………………………………………. ۷۸

استعاره كنائی (از نوع تشخیص) ……………………………………………………………….. ۷۹

كنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۸۰

ایهام ……………………………………………………………………………………………………… ۸۱

تضاد، طباق ……………………………………………………………………………………………. ۸۱

غلو ………………………………………………………………………………………………………… ۸۲

مجاز ……………………………………………………………………………………………………… ۸۲

ردالمطلع ………………………………………………………………………………………………… ۸۲

جناس زاید………………………………………………………………………………………………. ۸۲

طرد و عكس……………………………………………………………………………………………. ۸۳

تمثیل ……………………………………………………………………………………………………… ۸۳

هجویه…………………………………………………………………………………………………….. ۸۳

ذو وزنین………………………………………………………………………………………………… ۸۴

حشو………………………………………………………………………………………………………. ۸۴

نكات دستوری و صنایع ادبی در شعر نیما ………………………………………………… ۸۵

استعاره …………………………………………………………………………………………………. ۸۵

كنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۸۶

مجاز ……………………………………………………………………………………………………… ۸۶

تشبیه……………………………………………………………………………………………………… ۸۸

سمبل……………………………………………………………………………………………………… ۸۹

صفت‌ مفعولی مركب…………………………………………………………………………………. ۹۱

كنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۹۳

صفت فاعلی مرخم …………………………………………………………………………………… ۹۴

تاثیر گذاری رودكی و كلام وی بر گویندگان پس از خود……………………………… ۹۷

۱- سعدی ………………………………………………………………………………………………. ۱۰۲

۲- مسعود سعد- قطران تبریزی- ابوالمظفر مكی پنجدهی- سنایی- سعدی-
ادیب‌الممالك ……………………………………………………………………………………………. ۱۰۲

۳- سنایی ……………………………………………………………………………………………….. ۱۰۳

۴- كسایی مروزی- رشید و طواط ……………………………………………………………. ۱۰۴

۵- دقیقی ……………………………………………………………………………………………….. ۱۰۴

۶- سعدی ………………………………………………………………………………………………. ۱۰۴

۷- وزیر ابی‌طیب مصعبی………………………………………………………………………….. ۱۰۵

۸- عنصری بلخی ……………………………………………………………………………………. ۱۰۵

۹- ابوشكور بلخی- فردوسی ……………………………………………………………………. ۱۰۵

۱۰- ابوطاهر خسروانی ……………………………………………………………………………. ۱۰۶

۱۱- ابوشكور بلخی………………………………………………………………………………….. ۱۰۶

۱۲- فردوسی………………………………………………………………………………………….. ۱۰۶

۱۳- ازرقی هروی……………………………………………………………………………………. ۱۰۷

۱۴- رابعه- عنصری- سنایی غزنوی- قطران تبریزی- امیر معزی نیشابوری- رشید و طواط- ظهیر‌الدین فاریابی- فریدالدین عطار نیشابوری- خواجوی كرمانی- اوحدی مراغه‌ای ………………….. ۱۰۷

۱۵- سنایی- ابن‌یمین ……………………………………………………………………………….. ۱۰۹

تأثیرگذاری نیما و كلام وی بر گویندگان پس از خود ………………………………….. ۱۱۰

۱- شهریار……………………………………………………………………………………………… ۱۱۰

دو مرغ بهشتی…………………………………………………………………………………………. ۱۱۱

۲- ضیاء هشترودی…………………………………………………………………………………. ۱۱۲

۳- میرزاده عشقی……………………………………………………………………………………. ۱۱۲

۴- اسماعیل شاهرودی…………………………………………………………………………….. ۱۱۳

۵- شین پرتو…………………………………………………………………………………………… ۱۱۴

۶- فروغ فرخ زاد……………………………………………………………………………………… ۱۱۴

۷- نصرت رحمانی…………………………………………………………………………………… ۱۱۶

گستردگی انواع قالب‌های شعری در شعر رودكی………………………………………… ۱۲۰

گستردگی انواع قالب‌های شعری در اشعار نیما یوشیج…………………………………. ۱۲۴

رودكی و مدیحه‌سرایی در اشعار او…………………………………………………………… ۱۳۶

نیما یوشیج و مدیحه‌سرایی………………………………………………………………………… ۱۴۳

ویژگیهای اشعار رودكی…………………………………………………………………………… ۱۴۹

ویژگیهای اشعار نیما………………………………………………………………………………… ۱۶۰

مضامین اشعار رودكی ……………………………………………………………………………. ۱۶۹

مدح ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۶۹

تغزل ……………………………………………………………………………………………………… ۱۷۱

توصیف …………………………………………………………………………………………………. ۱۷۲

خمریات…………………………………………………………………………………………………… ۱۷۳

مرثیه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۴

هجو ………………………………………………………………………………………………………. ۱۷۶

زهد و پند ………………………………………………………………………………………………. ۱۷۷

مضامین اشعار نیما یوشیج ………………………………………………………………………. ۱۸۰

طبیعت گرایی ………………………………………………………………………………………….. ۱۸۰

شب ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۸۶

انسان دوستی …………………………………………………………………………………………. ۱۸۹

نمادگرایی (سمبولیسم) …………………………………………………………………………….. ۱۹۱

راز و رمز جانوران در شعر نیما ……………………………………………………………… ۱۹۶

۱- آواز قفس…………………………………………………………………………………………… ۱۹۷

۲- پرنده منزوی ……………………………………………………………………………………… ۱۹۷

۳- توكا ………………………………………………………………………………………………….. ۱۹۸

۴- خریت ……………………………………………………………………………………………….. ۱۹۹

۵- خروس ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۰

۶- داروگ ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۱

۷- روباه ………………………………………………………………………………………………… ۲۰۲

۸- سیولیشه …………………………………………………………………………………………… ۲۰۲

۹- شب‌پره‌ ساحل نزدیك …………………………………………………………………………. ۲۰۳

۱۰- غراب ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۴

۱۱- ققنوس ……………………………………………………………………………………………. ۲۰۵

۱۲- قو ………………………………………………………………………………………………….. ۲۰۶

۱۳- كاكلی ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۶

۱۴- كبك ……………………………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۵- كرم ابریشم …………………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۶- كك كی‌ (گاو نر) ……………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۷- گاو …………………………………………………………………………………………………. ۲۰۸

۱۸- گرگ ………………………………………………………………………………………………. ۲۰۹

۱۹- لاشخورها ……………………………………………………………………………………….. ۲۱۰

۲۰- مرغ شكسته‌پر …………………………………………………………………………………. ۲۱۱

سبك اشعار رودكی …………………………………………………………………………………. ۲۱۳

بررسی سبكی نمونه‌هایی از اشعار رودكی ………………………………………………… ۲۱۷

شعر زندگانی و مرگ ………………………………………………………………………………. ۲۱۷

شعر عصا بیار كه وقت عصا و انبان بود……………………………………………………. ۲۱۸

نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………… ۲۲۴

سبك اشعار نیما ……………………………………………………………………………………… ۲۲۶

نمونه‌ای از شعر آزاد نیما «شعر مهتاب»…………………………………………………….. ۲۲۷

نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………… ۲۳۱

فهرست منابع و مآخذ ۲۳۳

دانلود فایل

چكیده

پژوهش حاضر با عنوان “بررسی فراهنجاری های زبانی شعر شاملو” كوششی است جهت شناساندن سبك فردی شعر شاملو به لحاظ معیارهای زبانشناختی. یافته های این پژوهش از طریق بررسی منتخب اشعار شاملو در كلیه مجموعه آثارش بدست آمده است. در این پژوهش این نكته را دریافتیم كه راز زیبایی و زبان نسبتا منحصر به فرد شعر شاملو در فراهنجاری های زبانی خاصی است كه او در اشعارش از آنها بهره برده است؛ فراهنجاری هایی از نوع واژگانی، صرفی، نحوی ،معنایی و كهن گرایی. با بررسی آین فراهنجاری ها در منتخب اشعار شاملو پی بردیم كه برجسته ترین فراهنجاری بكار رفته در اشعار، فراهنجاری زمانی یا همان كهن گرایی است، كه شاملو بطرز مبالغه آمیزی در اشعارش از آن بهره برده بطوری كه زبان شعرش را نسبتا یكدست آركائیك كرده است.

شاملو با بهره گیری از این قبیل شگردها نه تنها به زیبایی، صلابت، فصاحت و بلاغت اشعارش افزوده بلكه كاربرد فراهنجاری هایی از این دست توسط او به آفرینش سبكی منحصر به فرد با عنوان “شعر سپید” انجامیده است.

پیشگفتار

ادبیات به اقتضای ماهیت خود كه دربارﮤ زندگی و پیچیدگی وجوه گوناگون آن است، از سرشتی پذیرنده برخوردار است و این قابلیت را دارد كه از دیدگاه علوم دیگر مورد بررسی قرار گیرد. سالهاست كه شیوه هایی در نقد ادبی متداول شده اند كه اصول و روشهای آنها از علوم نشأت می گیرد؛ از قبیل نقد فلسفی، نقد روانكاوانه، نقد تاریخ مبنایانه، نقد ساختار گرایانه، نقد ماركسیستی، نقد صور نوعی، نقد جامعه شناسانه، نقد نشانه شناسانه، و… . با این حساب زبانشناسی را نباید یك استثنا تلقی كرد. از آنجا كه زبانشناسی مطالعه ی علمی زبان یعنی تار و پود بوجود آورندﮤ ادبیات است، قاعدتاً می تواند با نقد ادبی پیوند داشته باشد.(خوزان مریم، ۱۳۶۹، ص ۱۲)

 پیشرفت سریع دانش زبانشناسی در قرن حاظر به فراهم آوردن امكاناتی جدید برای مطالعه ی زبان و ادبیات انجامیده است. حاصل پژوهش هایی از این دست در زمینه ی زبان به شكل مجموعه ای از دستورهای ساختاری در اختیار ما است، و اگرچه استفاده از امكانات ساختگرایی در زمینه ی ادبیات و بررسی ویژگی های آن گامهای نخستین راه را می پیماید، بازده آن حتی امروز نیز چشمگیر است.

پیشگامان استفاده از زبانشناسی در ادبیات و پیروان آن سعی داشته و دارند كه برای ادبیات بطور اعم و هر یك از گونه های ادبی بطور اخص توجیهی زبانشناختی بیابند و توصیفی علمی از هر فن ادبی به دست دهند، زیرا چنین می نماید كه استفاده از فنون پراكنده ای چون عروض و قافیه، بدیع، معانی و بیان در مطالعات ادبی سنتی در چهارچوب مبنایی نظری قابل توجیه نباشد.(صفوی كورش، ۱۳۸۳، ص ۷)

مجموعه ی حاضر با این امید نوشته شده است كه دانشجویان و علاقه مندان به زبانشناسی بتوانند تصویری كم و بیش روشن از كاربرد زبانشناسی در ادبیات بدست آورند. اما پنداری خطاست اگر تصور كنیم صرف آشنایی با مباحث زبانشناسی می تواند مجوزی برای بررسی ادبیات باشد.

از آنچه گفته شد می توان چنین نتیجه گرفت كه زبانشناسان مایل به تجزیه و تحلیل متون ادبی از دیدگاه زبانشناسی، باید پیش از كار، شناخت كافی از ادبیات داشته باشند؛ و به همین ترتیب، منتقدان ادبی كه قصد نقد متون ادبی با شیوﮤ نقد زبانشناسانه را دارند، باید نخست با آن مباحثی از زبانشناسی كه به این زمینه مربوط می شود آشنا باشند.

زبان با تمام شگردهای شاعرانه ای كه آن را به چشم خواننده بیگانه و خلاف عادت می سازد، در خدمت بیان عاطفه و حادثهٴ ذهنی انگیخته از آن است. اما زبان خاص شعر نه تنها بیگانه نمایی خاص خود را در پرتو عاطفه ی آمیخته با معنی یا معنی گرایی حادثه انگیز به دست می آورد، بلكه در عین حال كلید های گشودن طلسم گنج عاطفه و معانی پنهان و رمز زیبایی ها و ظرافت های شعر را در خود نهفته دارد. عناصر آشنایی زدایی از زبان كه هم می تواند با كاهش و هم افزایش عناصری از زبان و بر زبان صورت گیرد، متعدد است. اما برجسته ترین آنها را می توان به مقوله های موسیقی، بیان و بلاغت، صرف و نحو و واژگان زبان و مطالب فرعی مربوط به هر یك از آنها محدود كرد. زبان از این نظرگاه گسترده كه به آن بنگریم، چنان كه اشاره كردیم، از دیدگاه نظریه پردازان جدید، مهم ترین عنصر شعر است. شكلوفسكی، كه شعر را رستاخیز كلمه ها خوانده است، زبان شعر را از همین چشم انداز گسترده دیده است و به همین سبب تعریف او می تواند دربرگیرندﮤ تعریف های متعدد دیگری كه بر اساس توجه و تاكید بر یكی از این ابعاد گستردﮤ زبان، صورت گرفته است، نیز باشد: (( اگر بپذیریم كه مرز “شعر و نا شعر”، همین رستاخیز كلمه هاست، یعنی تمایز و تشخیص بخشیدن به واژه های زبان، آنگاه به این نتیجه خواهیم رسید كه چون “رستاخیز كلمه ها” یا صورت تشخیص یافتن آنها در زبان می تواند هم علل و هم صور متعدد داشته باشد، كسی كه در تعریف شعر، وزن و قافیه را اساس قرار می دهد، درك او از قیامت كلمه ها، و تمایز زبان شعر از زبان مبتذل و اتوماتیكی، در حد وجود وزن و قافیه و یا عدم آنهاست، آنكه فراتر از این می رود و شعر را كاربرد مجازی زبان تعریف می كند، او نیز تمایز با قیامت كلمات را در جابجا شدن مورد استعمال آنها می داند…)).(شفیعی كدكنی محمدرضا، ۱۳۵۸، ص ۶)

 به هر حال هر تعریفی كه از شعر تا كنون به دست داده شده است براساس مصادیق موجود بوده است. و این مصادیق همواره رو به تغییر و تبدیل و تحول پذیر بوده است. نظریه های جدید تكمیل و توسعه ی نظریه های قدیم براساس دگرگونی و غلبه ی نوعی خاص از مصادیق، یا پیدا شدن مصداق های تازه به علت تغییر وضع هستی انسان در جهان بوده

است. زبان عاطفه در شعر، اگر در مفهومی گسترده آن را در نظر آوریم، مهم ترین عنصر مشترك و پایدار شعر در طول قرن ها هم در حوزﮤ مصادیق و هم در حوزﮤ نظریه های متنوع است. (تقی پور نامداریان، ۱۳۸۱، ص ۸۲)

پژوهش حاضر با نام بررسی فراهنجاری های زبانی در شعر احمد شاملو به عنوان پایان نامه ی كارشناسی ارشد، طرحی بین رشته ای محسوب شده و مانند پلی بین زبانشناسی به لحاظ علمی از یك سو، و ادبیات فارسی به لحاظ ادبی از سوی دیگر، ارتباط برقرار می كند.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                         صفحه

پیشگفتار………………………………………………………………………………………………… ۲

۱-    مباحث نظری……………………………………………………………………………………..

مقدمه …………………………………………………………………………………………………… ۲

۱-۱     ساختگرایی……………………………………………………………………………………… ۳

۱-۲     زبان و نشانه …………………………………………………………………………………… ۳

۱-۲-۱ زبان و گفتار…………………………………………………………………………………. ۴

۱-۲-۲ نشانه زبانی ………………………………………………………………………………….. ۵

۱-۲-۳ رابطه …………………………………………………………………………………………. ۵

۱-۲-۴ همزمانی و درزمانی ……………………………………………………………………….. ۵

۱-۳ نقش های زبان ………………………………………………………………………………… ۸

۱-۳-۱ نقش های زبان از دیدگاه یاكوبسن……………………………………………………… ۹

۱-۳-۱-۱ نقش عاطفی……………………………………………………………………………… ۹

۱-۳-۱-۲ نقش ترغیبی……………………………………………………………………………… ۱۰

۱-۳-۱-۳ نقش ارجاعی ……………………………………………………………………………. ۱۰

۱-۳-۱-۴ نقش فرازبانی …………………………………………………………………………… ۱۰

۱-۳-۱-۵ نقش همدلی …………………………………………………………………………….. ۱۱

۱-۳-۱-۶ نقش ادبی ……………………………………………………………………………….. ۱۱

۱-۳-۲ اشكالات تقسیم بندی یاكوبسن………………………………………………………….. ۱۲

۱-۳-۳ اشكالات تقسیم بندی مارتینه…………………………………………………………….. ۱۳

۱-۳-۴ اشكالات تقسیم بندی هلیدی ……………………………………………………………. ۱۳

۱-۴ نقش زیبایی آفرینی یا ادبی………………………………………………………………….. ۱۴

۱-۵ نقش های زبان هنجار…………………………………………………………………………. ۱۷

۱-۶ نقش های زبان فراهنجار……………………………………………………………………… ۱۷

۱-۷ برجسته سازی ادبی …………………………………………………………………………… ۱۹

۱-۷-۱ فراهنجاری ………………………………………………………………………………….. ۲۰

۱-۷-۱-۱ فراهنجاری واژگانی…………………………………………………………………….. ۲۲

۱-۷-۱-۲ فراهنجاری نحوی ……………………………………………………………………… ۲۲

۱-۷-۱-۳ فراهنجاری نوشتاری……………………………………………………………………. ۲۳

۱-۷-۱-۴ فراهنجاری معنایی………………………………………………………………………. ۲۳

۱-۷-۱-۵ فراهنجاری گویشی ……………………………………………………………………. ۲۴

۱-۷-۱-۶ فراهنجاری سبكی ……………………………………………………………………… ۲۴

۱-۷-۱-۷ فراهنجاری زمانی (كهن گرایی) …………………………………………………….. ۲۵

۱-۷-۲ قاعده افزایی…………………………………………………………………………………. ۲۵

۲- پیشینه………………………………………………………………………………………………. ۲۵

مقدمه……………………………………………………………………………………………………. ۲۸

۲-۱ مطالعات زبانشناختی ادبیات در غرب…………………………………………………….. ۲۸

۲-۲ مطالعات زبانشناختی ادبیات در ایران …………………………………………………….. ۳۲

۳- فراهنجاری های زبانی شعر شاملو…………………………………………………………….

مقدمه…………………………………………………………………………………………………….

۳-۱ فراهنجاری زمانی یا كهن گرایی…………………………………………………………….

۳-۱-۱ كهن گرایی صرفی ………………………………………………………………………… ۳۶

۳-۱-۱-۱ بكار بردن پسوند جمع ساز “گان”………………………………………………….. ۳۶

۳-۱-۱-۲ بكار بردن پسوند جمع ساز “ان”……………………………………………………. ۳۷

۳-۱-۲ كهن گرایی نحوی …………………………………………………………………………. ۳۷

۳-۱-۲-۱ كاربرد “را” به جای “به”، “با”، و “برای”……………………………………….. ۳۷

۳-۱-۲-۲ رعایت “ی” شرط در جملات شرطی……………………………………………… ۳۹

۳-۱-۲-۳ افزودن پیشوند “ب” در آغاز فعل برای تأكید……………………………………. ۳۹

۳-۱-۲-۵ بكار بردن “همی” به جای “می”……………………………………………………. ۴۱

۳-۱-۲-۶ افزودن “ا” در آخر اسم یا اسم مصدر برای تعظیم، تفخیم و تعجب………… ۴۱

۳-۱-۳ كهن گرایی واژگانی ………………………………………………………………………. ۴۱

۳-۱-۳-۱ فعل های كهن ………………………………………………………………………….. ۴۱

۳-۱-۳-۱-۱ فعل های ساده……………………………………………………………………….. ۴۲

۳-۱-۳-۱-۲ فعل های پیشوندی …………………………………………………………………. ۴۹

۳-۱-۳-۱-۳ فعل های مركب …………………………………………………………………….. ۵۸

۳-۱-۳-۱-۴ عبارت های فعلی ………………………………………………………………….. ۶۴

۳-۱-۳-۲ اسم های كهن …………………………………………………………………………… ۶۹

۳-۱-۳-۳ صفت های كهن ……………………………………………………………………….. ۷۷

۳-۱-۳-۴ قیدهای كهن …………………………………………………………………………….. ۸۱

۳-۱-۳-۴-۱ قیود یا ادوات شك وتردید……………………………………………………….. ۸۱

۳-۱-۳-۴-۲ قیود یا ادوات تشبیه ……………………………………………………………….. ۸۳

۳-۱-۳-۴-۳ قیود و حروف ربط مركب………………………………………………………… ۸۶

۳-۱-۳-۵ حرف اضافه های كهن ……………………………………………………………….. ۹۱

۳-۱-۳-۶ ضمایر كهن………………………………………………………………………………. ۹۹

۳-۱-۳-۶-۱ ضمایر شخصی………………………………………………………………………. ۹۹

۳-۱-۳-۶-۲ ضمایر انعكاسی …………………………………………………………………….. ۱۰۰

۳-۱-۳-۶-۳ ضمایر اشاره………………………………………………………………………….. ۱۰۲

۳-۱-۴ كهن گرایی معنایی…………………………………………………………………………. ۱۰۴

۳-۲ فراهنجاری واژگانی …………………………………………………………………………… ۱۰۹

۳-۲-۱ واژگان جدید………………………………………………………………………………… ۱۰۹

۳-۲-۱-۱ تركیبات ابداعی …………………………………………………………………………. ۱۱۰

۳-۲-۱-۱-۱ اسم + اسم…………………………………………………………………………….. ۱۱۰

۳-۲-۱-۱-۲ اسم + صفت………………………………………………………………………….. ۱۱۲

۳-۲-۱-۱-۳ صفت + اسم………………………………………………………………………….. ۱۱۳

۳-۲-۱-۱-۴ اسم + پسوند…………………………………………………………………………. ۱۱۶

۳-۲-۱-۱-۶ پیشوند + اسم…………………………………………………………………………

۳-۲-۱-۱-۷ پیشوند + صفت………………………………………………………………………

۳-۲-۱-۱-۸ اسم + بن فعل………………………………………………………………………..

۳-۲-۱-۱-۹ صفت + بن فعل …………………………………………………………………….

۳-۲-۱-۱-۱۰ حرف اضافه + بن فعل……………………………………………………………

۳-۲-۱-۲ واژگانی ابداعی ………………………………………………………………………….

۳-۲-۱-۳ عبارت های ابداعی …………………………………………………………………….

۳-۲-۲ فعل های جدید………………………………………………………………………………

۳-۳ فراهنجاری نحوی……………………………………………………………………………….

۳-۳-۱ جابجایی نهاد…………………………………………………………………………………

۳-۳-۱-۲ جابجایی فعل و عبارتهای فعلی …………………………………………………….

۳-۳-۱-۳ جابجایی قید………………………………………………………………………………

۳-۳-۱-۴  جابجایی ضمایر منفصل و متصل……………………………………………………

۳-۳-۱-۵ جابجایی سایر عناصر جمله……………………………………………………………

۳-۳-۱-۵-۱ جابجایی منادا…………………………………………………………………………

۳-۳-۱-۵-۲ جابجایی جمله پیرو…………………………………………………………………

۳-۳-۲ ایجاد فاصله میان اجزای عبارت فعلی …………………………………………………

۳-۳-۳ حذف عناصر جمله…………………………………………………………………………

۳-۳-۴ كاربرد واژگان در نقش های متفاوت……………………………………………………

۳-۳-۴-۱ كاربرد اسم به جای صفت……………………………………………………………..

۳-۳-۴-۲ كاربرد صفت به جای صفت…………………………………………………………..

۳-۳-۴-۳ كاربرد صفت به جای اسم……………………………………………………………..

۳-۳-۴-۴ كاربرد اسم به جای قید…………………………………………………………………

۳-۳-۵ استفاده از شناسه فعل به جای فعل………………………………………………………

۳-۴ فراهنجاری صرفی………………………………………………………………………………

۳-۵ فراهنجاری معنایی………………………………………………………………………………

۴ نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………..

چكیده

شعر ایرانی، در عصر حاضر، توانسته است چهره های برجسته ایی را به قلمرو فرهنگ این سرزمین عرضه دارد، از جملة این افراد، سیمین بهبهانی، شاعر و نویسندة معاصر است.

یكی از مواردی كه باعث شهرت سیمین و شعر او گردیده است، تحولی است كه وی در قالب غزل بوجود آورده است، به این صورت كه با ایجاد مضامین و موضوعات نو و ریختن آن در همان قالب غزل قدیم و سخن گفتن از دردها و مشكلات مردم، مجموعه شعرهایی را به عالم شعر و ادب تقدیم نمود كه نشان می دهد كه شعر وی زبان همدلی با مردم زمانش است و بنابراین باید سیمین را یك شاعر اجتماعی و مردمی دانست. قابل ذكر است كه وی در غزل قدیم هم شعر سروده اما به گفتة خود این كار وی را قانع ننموده است و پیوسته به این هدف می اندیشیده كه سخن از دل بگوید و یك شاعر تأثیر گذار باشد و دیگر سخن از مكررات و مضامین تكراری به میان نیاورد.

در این گفتار سعی شده است كه با نگرش و درنگی هرچند كوتاه به شعر و قصه و خاطرات سیمین، برخی از ویژگیها و مضامین و عوامل مؤثر در ایجاد كلام وی مورد ارزیابی قرار گیرد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

-مقدمه و پیشگفتار

-ویژگیهایی از شعر سیمین

-پاره ای از مضامین شعر سیمین

-         عشق

-          زن

-          نگرشی بر قصه ها و خاطرات سیمین

-          معرفی آثار سیمین بهبهانی

-          عوامل موثر در ایجاد شعر از دیدگاه سیمین

-          نتیجه گیری

-          فهرست منابع و مآخذ

دانلود فایل