گونشلی

 فصل اول:
كلیات
مقدمه
بسم‌الله الرحمن الرحیم
«قرآن، نوری است كه خاموشی ندارد؛ چراغی است كه درخشندگی آن زوال نپذیرد، دریایی است كه ژرفای آن درك نشود، راهی است كه روندة آن گمراه نگردد، شعله‌ای است كه نور آن تاریك نشود، جدا كننده حق و باطلی است كه درخشش برهانش خاموش نگردد، بنایی است كه ستون‌های آن خراب نشود، شفا دهنده‌ای است كه بیماری‌های وحشت انگیز را بزداید، قدرتی است كه یاورانش شكست ندارند، و حقی است كه یاری كنندگانش مغلوب نشوند.
قرآن، معدن ایمان و اصل آن است، چشمه‌های دانش و دریاهای علوم است، سرچشمة عدالت و نهر جاری عدل است، پایه‌های اسلام و ستون‌های محكم آن است ، نهرهای جاری زلال حقیقت و سرزمین‌های آن است.»
بار دیگر خدای مهربان را شكر می‌گویم كه توفیق داد تا مدتی از عمر خود را در كنار قرآن و با قرآن باشیم و خاصعانه در درگاه ربوی‌اش مسئلت دارم كه چه در دنیا و چه در آخرت این توفیق را هرگز از من سلب ننماید و قرآن را همواره مونس و یاورم قرار دهد. مجموعة حاضر با نام «نگاهی ادبی به سورة یوسف (ع)» به عنوان پروژه تحقیقاتی پایان دوره چهار ساله تحصیل در رشته تربیت معلم قرآن كریم در دانشكده علوم قرآنی تهران، به رشتة تحریر درآمده است.
حال سؤالاتی كه مایلم پاسخ دهم یكی این است كه «چرا نگاه ادبی؟» و دیگر اینكه «چرا به سوره یوسف؟»
و اما پاسخ سؤال اول از این قرار است كه همانطور كه می‌دانیم، قرآن كریم به عنوان آخرین پیام مستقیم خداوند برای بندگان، تنها ریسمان استواری است كه می‌توان به آن چنگ آویخت و به كمك آن، در چند روزة زندگانی دنیوی از شر شرارتهای دشمنان بشریت (شیطان و جنودش) جان سالم به در برد و در پناه رحمت الهی قرار گرفت.
كتاب مقدسی كه از آن صحبت می‌كنیم، مجموعه‌ای از معانی بلند و مضامین عالی انسان سازی و هدایت آدمی به سوی رسیدن به كمال است و گویندة چنین معانی نورانی، آنها را در قالب لفظ‌های قابل فهم برای بشر درآورده و به او ارزانی داشته است.
برای رسیدن به هر نقطه بلندی، باید از راه مناسب آن عبور نمود. برای فتح هر قله مرتفعی باید دامنه آن كوه را پیمود. برای دستیابی به قلة مفاهیم ارزشمند قرآن نیز راه منطقی و عقلائی آن این است كه از دامنة الفاظ قران حركت نموده و آرام آرام بالا رفت تا به نتیجه مورد نظر رسید. الفاظ و عبارات قرآن به منزله پلكانی است كه بدون در نظر داشن آن، تصور رسیدن به بام رفیع مفاهیم قرآنی، ناممكن می‌نماید. لذا اولین گام در راه شناخت قرآن، آشنایی با الفاظ قرآن است. و این آشنایی خود مستلزم آشنایی نسبتاً كامل با زبان عربی است. چرا كه قرآن كریم «بلسانٍ عربیٍ مبینِ» آموختن این زبان و درك مقتضیات آن، یكی از ضرورتهای اجتناب ناپذیر است.
اینجانب سعی كرده‌ام با نگاه به قرآن كریم از زوایه ادبیات، تا حدودی اولین گام خود را در راه انس با قرآن بردارم. و چنان كه ذكر شد، استدلالم این است كه چگونه می‌توان ادعای «فهم» قرآن را داشت در حالیكه ذهن با فضای ادبیات عرب بیگانه باشد؟!
و این پاسخ به كسانی است كه آموختن قواعد ابتدایی زبان عربی را برای آشنایی با قرآن، امری بیهوده و راهی فرعی تصور می‌كنند و بدون جدی گرفتن صرف و نحو، اهتمام خویش را صرف آموختن اقوال تفسیری مفسران كرده‌اند. غافل از اینكه همان مفسرانی كه اینان اكنون نظراتشان را مطالعه كرده و فرا می‌گیرند، روزگاری با همین قواعد به ظاهر سادة اعلال ، دست و پنجه نرم كرده‌اند و یا اینكه مدتها از عمر خود را صرف كرده‌اند تا مثلاً اعراب محلی جملات را بشناسند و خلاصه هر كس در رابطه با علوم مختلف قرآنی، به نوعی صاحب نظر شده است، مطمئناً زمانی در قواعد ادبیات و بلاغت عربی، استخوان خرد كرده است.
و اما پاسخ سؤال دوم:
انگیزه‌های انتخاب سورة یوسف را در چند مورد می‌توانم بیان كنم:
اولاً: راهنمایی استاد گرامی‌ام به این سوره برای كاركردن، یكی از عوامل انتخاب آن ثالنیاً این سوره شامل یكی از زیباترین قصه‌های قرآن و یكی از زیباترین شیوه‌های قصه‌گویی است. و قرار گرفتن (بیش از پیش) در جریان داستان حضرت یوسف (ع) خود یكی از انگیزه‌های انتخاب این سوره بود.
ثالثاً: به نظرم رسید كه حجم این سوره با نوع فعالیت بنده كه در حد یك پروژه تحقیقات است (و نه بیشتر)، متناسب است. به این معنی كه آیاتش نه چندان زیاد است كه عملاً نتوان آنها را مورد برررسی قرار داد و نه چندان كم است كه پرداختن به آن، كمتر از حد انتظار باشد،
بیان مسئله و  اهمیت موضوع:
چنان كه ذكر شد، مسئله اصلی و مهم در انجام این تحقیق، چیزی نبوده است جز آشنایی بیشتر با فضای ادبیاتی بخشی از قرآن. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد مطالب گذشته قدری اهمیت موضوع را روشن كرده باشد. با اینحال در اینجا در مقام بیان اهمیت پرداختن به ادبیات قرآن، مقدمتاً عرض می‌كنم كه پرودگار قادر سبحان، به موجودات این عالم، هستی بخشیده است و در این میان افراد بشر را به داشتن قوة ادراك و تعقل بر دیگر موجودات برتری داده و آنها را به داشتن قدرت اراده و انتخاب گرامی داشته است. و باز از روی مهربانی، برای هدایت انسا، هادیان و راهنمایانی از جانب خود، به سوی او گسیل داشته است. و معجزة جاویدان آخرین فرستادة خود را كتاب قرار داده است كه «تبیاناً لكلّ شیء» است. حال این ما و این قرآن. در شرایطی كه اتمام دورة‌ امتحان و آزمایش ما معلوم نیست و نمی‌دانیم چه زمانی این اختیار و قدرت انتخاب از ما سلب خواهد شد و در حالیكه شیطان و مزدورانش دست به دست هم داده‌اند تا تك‌تك افراد بشر را از صراط مستقیم خارج نمایند و آنها را تا ابد زبان كار سازند، در عین حال، با دانستن این مطلب كه تنها راه بشریت تمسك به قرآن و همچنین قرآن‌های ناطق: اهل بیت علیهم السلام) می‌باشد، به نظر شما آیا در روی این كره خاكی كاری مهم‌تر از پرداختن به قرآن و اهتمام به فهم معانی آن كه مؤثرترین كار در جهت عمل به مضامین عالی آن است، وجود خواهد داشت؟ و آیا (چنان كه ذكر شد) این مقصود جز در سایة همت به قرار گرفتن در فضای زبان عربی میسر است؟ اگر پاسخ این سؤالات منفی است، پس به روشین مشخص است كه دست كم یكی از مهم‌ترین موضوعاتی كه جا دارد تا مورد بررسی قرار گیرد، پرداختن به ادبیات قرآن كریم است. و خدا را شاكریم كه اكنون چنین توفیقی را به ما ارزانی داشته است هر چند كار ما بسیار كوچك است اما به هر حال از «هیچ» بهتر است.
مسئله دیگری كه علاه داشتم در ضمن انجام تحقیق به آن پرداخته شود، دربارة اعجاز قرآن، خصوصاً اعجاز لفظی آن بود.به این صورت كه معجزة هر پیامبری، آن‌گاه ارزش و اهمیت می‌یابد كه در میان امت آن پیامبر‌، پرداختن به آن كار، امری عادی و  رایج باشد و متخصصان زیادی در آن زمینه در جامعه فعالیت كنند و آن گاه كه معجزه بر آنها وارد می‌شوند به  مصداق این ضرب‌المثل كه : «قدر زر زرگر شناسد قدر گوهر گوهری» بتوانند به آسانی میان فعالیت بشری و امر مافوق بشری تفاوت قائل شوند و اقرار به نبوت آن پیامبر الهی نمایند.  چنانكه قرآن كریم نیز در میان ادیبان و شاعرانی ظهور كرد كه خود سرآمد فضاهای عرب بودند و با اینحال به اعجاز قرآن و عجز خود از آوردن مثل آن اعتراف كردند. ما نیز امت پیامبر هستم . و حق داریم كه اعجاز قرآن را درك كنیم. لذا قصد داشتم این سؤال را مطرح كنم كه آیا بررسی نكات ادبی و خصوصاً نكات بلاغی آیات قرآن، می‌تواند ما را در جهت رسیدن به درك اعجاز قرآن یاری كند یا خیر؟
همچنین فرضیه‌ای كه قصد داشتم مطرح شود این بود كه می‌توان اعجاز قرآن را درك نمود». اما پس از مدتی دریافتم كه پرداختن به این سؤال از حوصله زمانی این تحقیق خارج است و نیاز به كار بیشتر و جدی‌تر دارد. لذا فعلاً از پرداختن به منصرف شدم و آن را به زمانی دیگر» (اٍن شاءالله نه چندان دور) موكول نمودم.
شیوه انجام تحقیق:
شیوه این تحقیق بصورت مطالعه كتابخانه‌ای و تحقیق در میان مطالب كتبی می‌باشد. در انجام این كار، ابتدا حضور آیات سوره یوسف در كتابهایی همچون «اتقان» و « مغنی الادیه» مورد بررسی قرار گرفت. همچنین از تفاسیر ادبی چون «كشاف» و «جوامع الجامع، مطالبی بصورت فیش برداری تهیه شد. نیز از تفسیر المیزان، مطالب ادبی استخراج گردید. سپس این مطالب در متن اصلی تحقیق مورد استفاده قرار گرفت.
محدودیت‌ها:
یكی از بزرگترین مشكلات این كار، كمبود محسوس منابع است. كه به خودی خود می‌تواند باعث عدم تنوع در بیان اقوال و نظرات شده و از كیفیت تحقیق بكاهد. مسئله دیگر این است كه در همان منابع موجود هم، گاه یك عبارت عیناً در چندین كتاب مختلف تكرار می‌گردد و حتی مثال‌ها بصورت مشترك جلوه‌ می‌كند كه عملاً باعث می‌شود تا مثلاً از بین دو یا سه منبع مختلف، تنها یكی مورد استفاده قرار گیرد.
مسئله دیگر (كه البته كاملاً شخصی می‌باشد) مسئلة ضیق وقت بود كه به نوبه خود باعث افت كیفیت گردید.

فهرست مطالب:

مبحث                                                                                         صفحه

فصل اول: كلیات

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………

بیان مسئله………………………………………………………………………………………………….

اهمیت موضوع……………………………………………………………………………………………

شیوة تحقیق………………………………………………………………………………………………..

محدویت‌ها………………………………………………………………………………………………..

توضیحات………………………………………………………………………………………………….

فصل دوم: نگاهی ادبی به سوره یوسف(ع)…………………………………………………………

فصل سوم: خلاصه و نتیجه‌گیری……………………………………………………………………..

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………

دانلود فایل

پیشگفتار

زمانیكه از ادبیات عصرنهضت سخن می گوییم، بیشتر افراد چنین گمان می كنند كه در این دوره تمامی ادیبان و شاعران از هر آنچه كه رنگ و بوی ادبیات كلاسیك داشت ،گریزان شدند و علیه سبك قدیم شوریدند؛ اما با مطالعه بیشتر و عمیق تر پی می بریم كه در عصر نهضت ادبی ، استادانی وجود داشتند كه بر اصالت عربی و اسلوبهای كهن اجدادشان سخت پایبند بودند.

اینان توانایی و مهارت بسیاری در زمینه های مختلف ادبیات و نیز علوم بلاغی و لغوی داشتند و بر حفظ آنها تاكید می كردند.از جمله این اساتید،”شیخ ناصیف یازجی” را می یابیم كه كمتر كسی به شناخت این ادیب و شناساندن سبك و آثار وی پرداخته است.

شیخ ناصیف در سال ۱۸۰۰م در لبنان میان خانواده ای اصیل متولد شد . او از همان كودكی به آموختن علم و ادب پرداخت و از ده سالگی به سرودن شعر روی آورد.بیشتر اشعار این استاد در زمینه حكمت و رثا است. او هیچگاه ابزار مدح را در راه چاپلوسی و كسب مال دنیا به خدمت نگرفت.بسیار بر حفظ ارزشهای ملی – عربی پایبند بود و در تمام ظواهر زندگی اش  به واقع عمل می نمود.

یازجی تمام عمرش را صرف مطالعه و تحقیق و تالیف كرد وچنان شهرتی كسب نمود كه دانشجویان و اساتید از اقصی نقاط كشورهای عربی به سوی او می آمدندتا از سرچشمه دانش او جرعه ای نوشند.

شیخ ناصیف فرزندانی نیك تربیت نمود كه برخی از آنها در زمینه شعر و ادب مشهور می باشند. از جمله فرزندان او “شیخ ابراهیم یازجی” است كه راه پدر را ادامه داد.

شیخ ناصیف بجز مجال ادب در زمینه صرف و نحو و علوم بلاغی و منطق و طب و موسیقی از خود آثار ارزنده ای بجا گذاشت.

اما در زمینه ادبیات ،مقامات او در خور توجه می باشد. كتاب “مجمع البحرین ” شامل شصت مقامه است كه به شیوه مقامات حریری نگاشته شده است. این كتاب مجموعه لغوی عجیب و با ارزشی می باشد كه در بر دارنده حوادث تاریخی و تفاصیل دقیقی راجع به آداب و رسوم عربها در زندگی و منش و جنگها و افتخارات آنهاست.همچنین پر از ضرب المثل و معما می باشد.

بجز مجمع البحرین ،یازجی دیوان شعری از خود به جا گذاشت كه موضوعات مختلفی چون غزل ، مدح،رثا ،حكمت و تاریخ شعری را در بر می گیرد. ولی در مجموع می توان گفت دیوان وی رنگ و بوی حكمت دارد چرا كه شیخ علاوه بر آنكه قصاید مستقلی در زمینه حكمت سروده ، در مدح ها دو رثاهایش هم حكمت بسیاری آورده است . شبخ ناصیف در اشعارش بسیار رهروی متنبی می باشد .او متنبی را بسیار دوست می داشت و سبك وی را تقلید نمود . بنابراین اشعار یازجی به همان سبك قدیم سروده شده است و در نهایت جزالت و فخامت لفظ و معنا می باشد .

این رساله شامل چهار فصل می باشد :

فصل اول به اوضاع سیاسی ،اجتماعی ،ادبی و فرهنگی جهان عرب در قرن  نوزدهم به صورت مجمل پرداخته شده است .

در فصل دوم زندگی « شیخ ناصیف یازجی » و آثار وی مورد برسی قرار گرفته است .

در فصل سوم به صورت مجزا مقامات شیخ – كه اثر گرانبهایی است- و نیز سبك شیخ در مقامات آمده است .

و در فصل آخر دیوان شعری شیخ همراه با ترجمه برخی اشعار وی و بیان برخی نكات بلاغی مورد كنكاش واقع شده است .

در پایان از تمامی اساتید ارجمندم به خصوص استاد محترم جناب آقای دكتر جعفری و استاد گرامی جناب آقای دكتر شایگان مهر نهایت تشكر  را دارم ، ونیز بسی لازم است از سر كار خانم وحدانی استاد محترم دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد واحد مشهد كه مرا از راهنمایی بی شائبه شان  بهره مند نمودند تقدیر و تشكر نمایم .

در ضمن از كتابداران محترم آستان قدس رضوی و كتابخانه دانشكده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد و از تمام دوستان عزیزم كه مرا در این مهم یاری رساندند از جمله خانم حاتمی كمال تشكر را دارم  و از خداوند برای تمام این بزرگواران توفیق روز افزون خواستارم .

فهرست

عنوان                                                                                    صفحه

چكیده

پیشگفتار

بخش اول:اوضاع سیاسی ، اجتماعی، فرهنگی و ادبی

 جهان عرب و لبنان در قرن نوزدهم

-اوضاع سیاسی

- اوضاع اجتماعی

- اوضاع فرهنگی و ادبی

بخش دوم: نگاهی به زندگی و آثار ناصیف یازجی

فصل اول:تاریخچه زندگی ناصیف یازجی

-        اصل خاندان

-        در دربار امیر بشیر شهابی

-        زندگی ناصیف در بیروت

-        وفات یازجی

-        مقام و منزلت ناصیف یازجی

فصل دوم:گذری بر آثار شیخ ناصیف یازجی

بخش سوم:بررسی مجمع البحرین

فصل اول: ویژگی مقامات

فصل دوم:برگزیده ای از مقامات شیخ ناصیف یازجی

-        المقامه الطبیه

-        المقامه العقیقیه

-        المقامه النجدیه

بخش چهارم: پژوهشی در دیوان یازجی

فصل اول:ویژگیهای شعر ناصیف

فصل دوم:اغراض شعری

-        مدح

-        رثا

-        حكمت

-        غزل

-        تاریخ شعری

منابع و ماخذ

    ملخص الرساله

دانلود فایل

چكیده رساله
كتاب گلستان سعدی و بهارستان جامی ، باغی است رنگارنگ و تن پوش آن زیبایی های لفظی و معنوی است ، كه بر قامت این دو كتاب ، برازنده دوخته شده است . در این رساله سعی بر این است كه این دو كتاب به صورت موشكافانه ، مورد نقد و بررسی قرار گیرد . كه محتوای رساله، به  پنج  بخش اصلی تقسیم شده است كه به ترتیب عبارتند از :
۱-    بررسی انواع نثر پارسی ، ( قرن چهارم  تا  قرن نهم هـ . ق ) در بستر تاریخ ادبیات .
۲-    مقامه چیست ؟ و چگونگی شكل گیری آن در ادب پارسی و ویژگی های مقامه نویسی و به راستی آیا گلستان ، نوعی مقامه می باشد ؟ مقایسه مقامات حمیدی و گلستان سعدی .
۳-    ویژگی های سبكی گلستان سعدی و بهارستان جامی و وجوه اشتراك و افتراق سبكی این دو اثر گرانبهای ادب پارسی .
۴-    بررسی حكایات گلستان و بهارستان ، از لحاظ وجوه اشتراك و افتراق و بررسی ویژگی های سبكی و بلاغی حكایات .
۵-    بررسی آیات و احادیث ، از جهت تاكید مطلب یا بار معنایی و بررسی اشعار عربی از جهت تاكید مطلب یا اشاره شعر ، به آیه و حدیث .
۶-    نتیجه گیری كلی از پایان نامه

پیشگفتار
خدای ، جهان آفرین را سپاس كه به من این لطف عظیم را عنایت كرد ، كه در گلزاری از معرفت و حكمت قدم بگذارم . و هر لحظه كه در این بوستان عشق و محبت ، بیشتر تعمق می كردم ؛ درون خویش ، احساس زایدالوصفی داشتم كه در سرزمینی زاده شده ام كه محبت و عشق به همنوع ، در رگ های اجدادم ، حیات داشته است . و نشان می دهد كه مردم كشورم ، روحشان و كالبد     خاكیشان ، با عشق سرشته شده است . و شاعران و نویسندگان این مرز و بوم ، با نقاشی ماهرانه ی ، با قلم زرین خویش ، بر صفحه دل انسان ها می نگاشتند و نام آنها تا ابد جاودانه می ماند . و خوشبختانه این دو آموزگار بزرگ تعلیم و تربیت ، ادبیات تعلیمی كشورم ، ( سعدی و جامی ) با قلم روان  خویش ، درس دوست داشتن به همنوع ، روی در روی شدن با مشكلات و نهراسیدن از آن ، توكل به         خدا ، مبارزه با پلیدی و زشتی ، روی آوردن به باغ معرفت و دانایی را با فكر و اندیشه جاودانه    خویش ، به ما ملت تمدن ساز ، تقدیم كرده اند . به راستی اگر سعدی نبود ؟ چه بر سر نثر زیبای پارسی می افتاد. هم اكنون زمانی فرا می رسید كه باید در فرهنگ لغات ، واژگان پارسی را جستجو            می كردیم. و از زبان شیرین پارسی جز نامی باقی نمی ماند .
جامی نیز به گردن ادب پارسی ، حق بزرگی دارد اگرچه در بهارستان ، نتوانسته است مانند : سعدی ، به پختگی و كمال دست پیدا كند . ولی به حق در دوره فضل فروشی نویسندگان پارسی ، كه تكّلف و تصنّع را وارد ادبیات كردند . به حق عبدالرحمان جامی ، نیز با سادگی و روانی متن ، به ادبیات پارسی كمك شایان توجهی كرده است . كه در این رساله ، در پنج بخش به مقایسه گلستان و بهارستان پرداخته شده است .
در پایان لازم است از استادان گرامی : جناب آقایان : دكتر رضا اشرف زاده و دكتر محمد فاضلی كمال سپاس و تشكر را داشته باشم كه در این وادی علم و دانش با راهنمایی های و تشویقهای دلسوزانه خویش ، مرا به ادامه كارم دلگرم داشتند . و نكات زیادی از علم و معرفت را از محضر این دو بزرگوار فرا گرفتم . كه همیشه فرا راه زندگیم می باشد . و از محضر استادان : دكتر محمد علوی   مقدم ، دكتر محمود مهدوی ، و دكتر تقی وحیدیان  كامیار نیز كمال تشكر را دارم و بی شك تاثیر این شاگردی و ادب آموزی و شهد شیرین آن برای همیشه در زندگیم باقی خواهد ماند و به آن افتخار    می كنم .

« مقایسه گلستان سعدی و بهارستان جامی »
فهرست مندرجات رساله
۱-    چكیده رساله  ……………………………………………………………………………………………………. ۹
۲-    پیشگفتار ………………………………………………………………………………………………………… ۱۰
بخش اول :      انواع نثر در بستر تاریخ ادبیات ( قرن چهارم تا قرن نهم هـ .ق ) ….. ۱۳-۲۶
۱-    مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. ۱۳-۱۴
۲-    فصل اول                      ۱- چگونگی شكل گیری نثر مرسل اول ………………………………. ۱۵
۲- چگونگی شكل گیری نثر مرسل دوم ………………………………. ۱۵
۳- ویژگیهای نثر مرسل اول و دوم ……………………………………….. ۱۶

۳-    فصل دوم                     ۱- چگونگی شكل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات …………… ۱۷

۲- تقسیم بندی نثر موزون به دو دسته

۳- ویژگی های نثر موزون مرسل  …………………………………………. ۱۸
۴- ویژگی های نثر موزون فنی ……………………………………….. ۱۸-۱۹
۵- دیدگاه نثر نویسان درباره نثر موزون فنی ………………………. ۱۹-۲۰

۴-    فصل سوم                   ۱- نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات………….. ۲۱-۲۲
۲- جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم ……………………………….۲۳
۳- امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی .. ۲۴

۱- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………..۳۰
۲- فصل اول           ۱- بحث لغوی مقامه  …………………………………………………………………………. ۳۱
۲- مقامات در معنی اصطلاحی  …………………………………………………………… ۳۲
۳- ویژگی های مقامه ……………………………………………………………………۳۳-۳۴

۳- فصل دوم           ۱- گلستان و مقامات  …………………………………………………………………….۳۵-۳۷
۲- وجوه اشتراك گلستان با مقامات  ………………………………………………۳۸-۴۰
۳- وجوه اشتراك گلستان با مقامات  « جدال سعدی با مدعی » و « مقدمه كتاب »
۴- وجوه اختلاف گلستان و مقامات   ……………………………………………..۴۱-۴۲

۴- فصل سوم          ۱- مقامات حمیدی  ………………………………………………………………………۴۳-۴۴
۲- ارزش مقامات حمیدی در نثر فارسی   …………………………………………۴۴-۴۵
۳- مقایسه گلستان سعدی و  مقامات حمیدی  ……………………………………۴۶-۴۹

بخش سوم :            مقایسه ویژگی های سبكی گلستان و بهارستان  ………………….. ۵۳-۷۰

۲- فصل اول             ۱-  ویژگی های سبكی گلستان سعدی   …………………………………………..۵۳-۵۷
۲- ویژگی های سبكی بهارستان جامی   …………………………………………..۵۸-۶۰

۳- فصل دوم             مقایسه ویژگی های سبكی گلستان و بهارستان

بخش چهارم :                     مقایسه حكایت های گلستان و بهارستان ………… ۷۳-۱۰۳
۱- مقدمه    ………………………………………………………………………………………………………………۷۳
۲- بررسی بابهای گلستان و بهارستان از لحاظ وجوه اشتراك و افتراق   …………………………..۷۳-۷۴
۳- تشابه موضوع و مفهوم در حكایت اسكندر مقدونی   ……………………………………………..۷۴-۷۵
۴- تقسیم بندی حكایات گلستان و بهارستان               ۱- در سیرت پادشاهان …………………….. ۷۶-۸۴
به شش دسته اصلی از جهت اشتراك و افتراق              ۲- عشق و جوانی  …………………………..۸۵-۹۱
موضوع ،  شیوه سبك و بلاغت                                ۳- در آداب صحبت …………………………۹۲-۹۵
۴- سلامت و سلامتی   …………………………۹۶-۹۸
۵- بخشش و بخشندگی  …………………….۹۹-۱۰۱
۶- قناعت  ……………………………………..۱۰۲-۱۰۳

بخش پنجم :        بررسی آیات ، حدیث و اشعار در گلستان و بهارستان ……….. ۱۰۷-۱۳۴
۱- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۰۷

۲- بررسی آیات قرآنی در گلستان                    ۱- تاكید مطلب   ………………………………….۱۰۸-۱۱۴
۲- بار معنایی  ……………………………………………..۱۱۵

۳- بررسی آیات قرآنی در بهارستان                  ۳- تاكید مطلب  …………………………………..۱۱۶-۱۱۷
۴- بار معنایی  ……………………………………………..۱۱۸

۴- بررسی احادیث گلستان                               ۱- تاكید مطلب   ………………………………….۱۱۹-۱۲۰
۲- بار معنایی  ـــــ

۵- بررسی احادیث بهارستان                           ۳- تاكید مطلب  ……………………………………………۱۲۱
۴- بار معنایی  ـــــ

۶- بررسی اشعار عربی گلستان                       ۱- تاكید مطلب  ……………………………………..۱۲۲-۱۲۹
۲- بار معنایی  ـــــ
۳- اشاره به آیه و حدیث ………………………….. ۱۳۰-۱۳۱

۷- بررسی اشعار عربی بهارستان                    ۱- تاكید مطلب  …………………………………….. ۱۳۲-۱۳۴
۲- بار معنایی  ــــــ
۳- اشاره به آیه و حدیث  ـــــ
۸- نتیجه گیری كلی از پایان نامه ……………………………………………………………………………..۱۳۶-۱۳۷

دانلود فایل

مقدمه و پیشگفتار:
سالهاست كه نام رودكی پیوسته با عنوان «پدر شعر فارسی» و نام نیما یوشیج (علی اسفندیاری) با عنوان «پدر شعر نو فارسی» همراه بوده است و گاه خواننده بدون آنكه علت واقعی این وجه تسمیه را بداند آن را به خاطر سپره و بارها ذكر نموده است.
شاعران بزرگواری كه هر كدام در اعتلای فرهنگ و ادب غنی ایرانی بسیار كوشیده‌اند و تأثیرگذار بوده‌اند و هركدام تحولات بسیار عظیمی را در زمانه و عصر خویش حاصل كرده‌اند.
افراد بسیاری نیز در معرفی آنان و توضیح و گزارش آثارشان گام نهاده‌اند.
در این تحقیق كوشیده شده است تا بین مبانی فكری و سنت شعری این دو شاعر، مقایسه‌ای انجام دهم و در ضمن به علل و دلایلی كه باعث شده است از میان خیل عظیم شاعران و گویندگان فارسی از دیرباز تاكنون این دو را به عنوان پدران‌ شعر فارسی برگزیده‌اند، اشاره نمایم.
به نظر محقق برای یك مقایسه‌ی اصولی و صحیح، نخست باید به بررسی و شناخت جزئیات مطالب مورد قیاس پرداخت و سپس نتیجه‌گیری نمود. البته قابل ذكر است كه اگر بخواهیم یك مقایسه‌ی نسبتاً اصولی انجام دهیم؛ باید با توجه به آنكه تعداد ابیات بر جای مانده از این دو شاعر بسیار از لحاظ كمیت با هم اختلاف دارند و چون تعداد ابیات بر جای مانده از رودكی كمتر از هزار بیت است ولی در مورد نیما یوشیج این تعداد چندین برابر می‌باشد؛ لذا به ذكر پاره‌ای از آنها می‌پردازیم تا بدین وسیله یك توازن تقریباً منطقی بین شمار ابیات این دو شاعر از لحاظ ارزیابی برقرار گردد.
لازم به ذكر است كه در تذكره‌ها و كتب تاریخ ادبیات درباره‌ی شمار اشعار رودكی سخن بسیار گرفته‌اند: برخی آن را متجاوز از یك میلیون بیت می‌دانند و برخی دیگر بر آن‌اند كه ۷۰۰ هزار بیت بوده، و نیز آورده‌اند كه شعر رودكی در صد دفتر گردآوری شده بوده كه بی‌گمان این ارقام مبالغه‌آمیز است. آنچه مسلم است آن است كه رودكی پر شعر بوده و اكنون همان‌طور كه ذكر شد مقدار اندكی از سروده‌های او در دست است.
در این مجموعه تلاش شده است كه با بررسی و تفحص بر روی اكثر آثار و تحقیقاتی كه در باب این دو شاعر شده است و در كنار هم قرار دادن آن مطالب به نتیجه‌ای كه مورد نظر است، دست یافته شود. در باب رودكی و نیما یوشیج تحقیقات و كتب فراوانی به انجام رسیده و تألیف شده است؛ اما آنچه اكنون پس از سالها می‌تواند انگیزه‌ای برای تأمل و تألیفی دوباره در شعر و زندگی این دو شاعر باشد، یكی همان مقایسه‌ی مبانی فكری و سنت شعری این دو است و نیز شاید با این روش پاره‌ای از ابهامات با این روش از میان برداشته شود و دیگر آن كه شاید در كنار هم قرار دادن مطالب به صورت مقایسه‌ای راه تازه‌ای را در نقد و تحلیل اشعار این دو گوینده‌ی شهیر ایرانی به همراه داشته باشد.
مجموعه‌ی حاضر به هر حال كوششی است برای آشنایی و باز آشنایی كه از منابعی بسیار با ارزش در این زمینه مدد جسته است.

نخستین شناسندگان رودكی:
درباره‌ی چند تن از بزرگان ادب و سخن سرایان ایران دشواری بسیار بزرگی كه در پیش ماست این است كه درباره‌ی نام و نسب و تاریخ در گذشت و جزییات زندگی ایشان آگاهی درست و دقیق در كتاب‌های رایج نیست. گویی شهرت ایشان وانتشار فوق‌العاده‌ی آثارشان چنان در میان مردم ایران درگرفته است كه در پی این گونه جزئیات كه درباره‌ی ایشان بسیار اهمیت دارد نرفته‌اند و در حقیقت شهرتشان، زندگیشان را تحت‌الشعاع قرار داده است. چنانكه درباره‌ی فردوسی هنوز مجهولات فراوان در پیش داریم. یكی از آن گویندگان شهیر رودكی است كه زندگی و آثار و افكار او پیوسته در ابهام مانده است و نخستین كسی كه بحث درباره این مرد بزرگ را به جایی رسانده است كه برخی جزییات زندگی او را از زیر پرده استتار روزگار بیرون كشیده مرحوم محمد قزوینی در حواشی چهار مقاله نظامی عروضی است.

فهرست

عنوان                                                                                                                     صفحه

مقدمه و پیشگفتار…………………………………………………………………………………….. ۱

نخستین شناسندگان رودكی………………………………………………………………………. ۴

نخستین شناسندگان نیما یوشیج…………………………………………………………………. ۷

عقاید و افكار رودكی:……………………………………………………………………………….. ۹

۱-   عقاید و افكار حكیمانه و اندرزگویی………………………………………………………. ۹

۲-   رقیق القلب و باهوش بودن رودكی……………………………………………………….. ۱۱

۳-   حس بی‌نیازی……………………………………………………………………………………… ۱۲

۴-   نیكنامی………………………………………………………………………………………………. ۱۲

۵-   مذهبی بودن……………………………………………………………………………………….. ۱۳

عقاید و افكار نیما یوشیج:………………………………………………………………………….. ۱۶

۱-   مهربانی و دلسوز بودن……………………………………………………………………….. ۱۶

۲-   اجتماعی و سیاسی بودن نیما……………………………………………………………….. ۱۸

۳-   پند و اندرزگویی…………………………………………………………………………………. ۲۵

۴-   پایبندی نیما به زادگاه و طبیعت و مظاهر آن………………………………………….. ۲۶

۵-   استواری و پایبندی به عقاید…………………………………………………………………. ۳۰

۶-   اصول عقاید نیما در باب نظم و نثر……………………………………………………….. ۳۰

۷-   عقاید مذهبی نیما…………………………………………………………………………………. ۳۱

معلومات رودكی و بازتاب آن در اشعارش…………………………………………………. ۳۲

۱-   قرآن و حدیث…………………………………………………………………………………….. ۳۶

۲-   اشاره به داستانهای قرآن و اساطیر سامی…………………………………………….. ۳۷

۳-   بهره‌گیری از مضامین شعر عرب و اشاره به سرایندگان آنها………………….. ۳۷

۴-   اشاره به اساطیر ایرانی و داستانهای پهلوانی…………………………………………. ۳۸

۵-   اشارات علمی و فلسفی………………………………………………………………………… ۳۸

معلومات نیما یوشیج و بازتاب آن در اشعار وی………………………………………….. ۳۹

۱- آشنایی و تسلط بر زبان فرانسه……………………………………………………………. ۳۹

۲- یاد‌گیری زبان عربی…………………………………………………………………………….. ۳۹

۳- تسلط بر سبك و اوزان اشعار قدما……………………………………………………….. ۴۰

۴- آشنایی با هنر موسیقی………………………………………………………………………… ۴۰

۵- تدریس زبان فارسی و عربی………………………………………………………………… ۴۱

۶- توانایی بر نویسندگی و داستان نویسی و نمایشنامه نویسی……………………… ۴۱

۷- آشنایی با نقد ادبی………………………………………………………………………………. ۴۲

۸- تسلط بر سبك رمانتیسم و سمبلیسم……………………………………………………… ۴۲

۹- آشنایی نیما با فقه و اصول و حكمت……………………………………………………… ۴۵

رودكی پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن…………………………………………………. ۴۶

نیما پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن………………………………………………………. ۵۳

نكات دستوری و صنایع ادبی در اشعار رودكی ………………………………………….. ۶۰

۱-   ویژگیهای صرفی………………………………………………………………………………… ۶۱

۱-۱) افعال………………………………………………………………………………………………. ۶۱

۲-۱) اسمها ……………………………………………………………………………………………. ۶۲

۳-۱) حروف …………………………………………………………………………………………… ۶۳

- استعمال حروف ربط یا اضافه مركب …………………………………………………….. ۶۴

۴-۱) پیشوندها ……………………………………………………………………………………….. ۶۴

استعمال و حذف به قرینة پیشوند « بـ » تاكیدی…………………………………………… ۶۴

استعمال پیشوند‌های كهن …………………………………………………………………………. ۶۵

استعمال پسوند (ومند) به جای مند ……………………………………………………………. ۶۵

استعمال فراوان كاف تحبیب، تصغیر، تلطیف………………………………………………… ۶۵

ابدال حروف …………………………………………………………………………………………… ۶۶

۲) ساختار نحوی……………………………………………………………………………………… ۶۶

۲-۱) جمله ……………………………………………………………………………………………… ۶۶

۲-۲) ضمایر …………………………………………………………………………………………… ۶۶

۳-۲) تكرار كلمه ……………………………………………………………………………………… ۶۷

نكات دستوری ………………………………………………………………………………………… ۶۸

اضافه تشبیهی ………………………………………………………………………………………… ۶۸

كاربرد دو حرف اضافه برای یك متمم ………………………………………………………. ۶۹

صفت جانشین موصوف …………………………………………………………………………… ۷۰

صفت فاعلی…………………………………………………………………………………………….. ۷۰

صفت بیانی …………………………………………………………………………………………….. ۷۱

صفت مفعولی …………………………………………………………………………………………. ۷۱

بدل ……………………………………………………………………………………………………….. ۷۱

قید شك و تردید ……………………………………………………………………………………… ۷۱

قید تنبیه …………………………………………………………………………………………………. ۷۲

صوت (شبه جمله تأسف) …………………………………………………………………………. ۷۲

ضمیر ملكی ……………………………………………………………………………………………. ۷۲

پسوند دارندگی و اتصاف ………………………………………………………………………… ۷۲

انواع الف ………………………………………………………………………………………………… ۷۲

الف ندا …………………………………………………………………………………………………… ۷۲

الف زاید …………………………………………………………………………………………………. ۷۳

الف تاكید ……………………………………………………………………………………………….. ۷۳

الف اطلاق ………………………………………………………………………………………………. ۷۳

اسم مصدر …………………………………………………………………………………………….. ۷۳

ی مصدری …………………………………………………………………………………………….. ۷۳

فعل دعایی ……………………………………………………………………………………………… ۷۴

جمله معترضه ………………………………………………………………………………………… ۷۴

اضافه استعاری ………………………………………………………………………………………. ۷۴

واو حالیه ……………………………………………………………………………………………….. ۷۴

كه حالیه …………………………………………………………………………………………………. ۷۵

قید حالت ………………………………………………………………………………………………… ۷۵

كاربرد می برای تاكید ……………………………………………………………………………… ۷۵

استفهام تقریری……………………………………………………………………………………….. ۷۵

 حرف ربط برای تسویه……………………………………………………………………………. ۷۵

 نمونه‌‌هایی از صنایع ادبی در اشعار رودكی ……………………………………………… ۷۵

تشبیه …………………………………………………………………………………………………….. ۷۶

استعاره …………………………………………………………………………………………………. ۷۸

استعاره كنائی (از نوع تشخیص) ……………………………………………………………….. ۷۹

كنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۸۰

ایهام ……………………………………………………………………………………………………… ۸۱

تضاد، طباق ……………………………………………………………………………………………. ۸۱

غلو ………………………………………………………………………………………………………… ۸۲

مجاز ……………………………………………………………………………………………………… ۸۲

ردالمطلع ………………………………………………………………………………………………… ۸۲

جناس زاید………………………………………………………………………………………………. ۸۲

طرد و عكس……………………………………………………………………………………………. ۸۳

تمثیل ……………………………………………………………………………………………………… ۸۳

هجویه…………………………………………………………………………………………………….. ۸۳

ذو وزنین………………………………………………………………………………………………… ۸۴

حشو………………………………………………………………………………………………………. ۸۴

نكات دستوری و صنایع ادبی در شعر نیما ………………………………………………… ۸۵

استعاره …………………………………………………………………………………………………. ۸۵

كنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۸۶

مجاز ……………………………………………………………………………………………………… ۸۶

تشبیه……………………………………………………………………………………………………… ۸۸

سمبل……………………………………………………………………………………………………… ۸۹

صفت‌ مفعولی مركب…………………………………………………………………………………. ۹۱

كنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۹۳

صفت فاعلی مرخم …………………………………………………………………………………… ۹۴

تاثیر گذاری رودكی و كلام وی بر گویندگان پس از خود……………………………… ۹۷

۱- سعدی ………………………………………………………………………………………………. ۱۰۲

۲- مسعود سعد- قطران تبریزی- ابوالمظفر مكی پنجدهی- سنایی- سعدی-
ادیب‌الممالك ……………………………………………………………………………………………. ۱۰۲

۳- سنایی ……………………………………………………………………………………………….. ۱۰۳

۴- كسایی مروزی- رشید و طواط ……………………………………………………………. ۱۰۴

۵- دقیقی ……………………………………………………………………………………………….. ۱۰۴

۶- سعدی ………………………………………………………………………………………………. ۱۰۴

۷- وزیر ابی‌طیب مصعبی………………………………………………………………………….. ۱۰۵

۸- عنصری بلخی ……………………………………………………………………………………. ۱۰۵

۹- ابوشكور بلخی- فردوسی ……………………………………………………………………. ۱۰۵

۱۰- ابوطاهر خسروانی ……………………………………………………………………………. ۱۰۶

۱۱- ابوشكور بلخی………………………………………………………………………………….. ۱۰۶

۱۲- فردوسی………………………………………………………………………………………….. ۱۰۶

۱۳- ازرقی هروی……………………………………………………………………………………. ۱۰۷

۱۴- رابعه- عنصری- سنایی غزنوی- قطران تبریزی- امیر معزی نیشابوری- رشید و طواط- ظهیر‌الدین فاریابی- فریدالدین عطار نیشابوری- خواجوی كرمانی- اوحدی مراغه‌ای ………………….. ۱۰۷

۱۵- سنایی- ابن‌یمین ……………………………………………………………………………….. ۱۰۹

تأثیرگذاری نیما و كلام وی بر گویندگان پس از خود ………………………………….. ۱۱۰

۱- شهریار……………………………………………………………………………………………… ۱۱۰

دو مرغ بهشتی…………………………………………………………………………………………. ۱۱۱

۲- ضیاء هشترودی…………………………………………………………………………………. ۱۱۲

۳- میرزاده عشقی……………………………………………………………………………………. ۱۱۲

۴- اسماعیل شاهرودی…………………………………………………………………………….. ۱۱۳

۵- شین پرتو…………………………………………………………………………………………… ۱۱۴

۶- فروغ فرخ زاد……………………………………………………………………………………… ۱۱۴

۷- نصرت رحمانی…………………………………………………………………………………… ۱۱۶

گستردگی انواع قالب‌های شعری در شعر رودكی………………………………………… ۱۲۰

گستردگی انواع قالب‌های شعری در اشعار نیما یوشیج…………………………………. ۱۲۴

رودكی و مدیحه‌سرایی در اشعار او…………………………………………………………… ۱۳۶

نیما یوشیج و مدیحه‌سرایی………………………………………………………………………… ۱۴۳

ویژگیهای اشعار رودكی…………………………………………………………………………… ۱۴۹

ویژگیهای اشعار نیما………………………………………………………………………………… ۱۶۰

مضامین اشعار رودكی ……………………………………………………………………………. ۱۶۹

مدح ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۶۹

تغزل ……………………………………………………………………………………………………… ۱۷۱

توصیف …………………………………………………………………………………………………. ۱۷۲

خمریات…………………………………………………………………………………………………… ۱۷۳

مرثیه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۴

هجو ………………………………………………………………………………………………………. ۱۷۶

زهد و پند ………………………………………………………………………………………………. ۱۷۷

مضامین اشعار نیما یوشیج ………………………………………………………………………. ۱۸۰

طبیعت گرایی ………………………………………………………………………………………….. ۱۸۰

شب ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۸۶

انسان دوستی …………………………………………………………………………………………. ۱۸۹

نمادگرایی (سمبولیسم) …………………………………………………………………………….. ۱۹۱

راز و رمز جانوران در شعر نیما ……………………………………………………………… ۱۹۶

۱- آواز قفس…………………………………………………………………………………………… ۱۹۷

۲- پرنده منزوی ……………………………………………………………………………………… ۱۹۷

۳- توكا ………………………………………………………………………………………………….. ۱۹۸

۴- خریت ……………………………………………………………………………………………….. ۱۹۹

۵- خروس ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۰

۶- داروگ ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۱

۷- روباه ………………………………………………………………………………………………… ۲۰۲

۸- سیولیشه …………………………………………………………………………………………… ۲۰۲

۹- شب‌پره‌ ساحل نزدیك …………………………………………………………………………. ۲۰۳

۱۰- غراب ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۴

۱۱- ققنوس ……………………………………………………………………………………………. ۲۰۵

۱۲- قو ………………………………………………………………………………………………….. ۲۰۶

۱۳- كاكلی ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۶

۱۴- كبك ……………………………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۵- كرم ابریشم …………………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۶- كك كی‌ (گاو نر) ……………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۷- گاو …………………………………………………………………………………………………. ۲۰۸

۱۸- گرگ ………………………………………………………………………………………………. ۲۰۹

۱۹- لاشخورها ……………………………………………………………………………………….. ۲۱۰

۲۰- مرغ شكسته‌پر …………………………………………………………………………………. ۲۱۱

سبك اشعار رودكی …………………………………………………………………………………. ۲۱۳

بررسی سبكی نمونه‌هایی از اشعار رودكی ………………………………………………… ۲۱۷

شعر زندگانی و مرگ ………………………………………………………………………………. ۲۱۷

شعر عصا بیار كه وقت عصا و انبان بود……………………………………………………. ۲۱۸

نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………… ۲۲۴

سبك اشعار نیما ……………………………………………………………………………………… ۲۲۶

نمونه‌ای از شعر آزاد نیما «شعر مهتاب»…………………………………………………….. ۲۲۷

نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………… ۲۳۱

فهرست منابع و مآخذ ۲۳۳

دانلود فایل